ამბავი ორი ძველი სახლისა

გიორგი შატბერაშვილის შემოქმედება ძალიან მომწონს…

გიორგი ბატონის  ბევრი ნაწარმოები კი არ წამიკითხავს, მაგრამ „მკვდრის მზე” და „სათაფლია”  განსაკუთრებით, რომ იტყვიან ჩემებია.

70-იანი წლების დასაწყისში გამოცემული ოთხტომეულის, მხოლოდ მეორე ტომი მაქვს სახლში…

83-ში ვიყიდე… თბილისში, თქმაც არ უნდა თუ არა, მეხუთე მაღაზიაში….

ძველი წიგნების სექციაში….

„მკვდრის მზეს” საოცარი დასასრული აქვს. ლამის ზეპირად მახსოვს.

83-დან მახსოვს და მაინც, დღეს გამახსენდა განსაკუთრებით….

დღეს მამაც გამახსენდა …

„მკვდრის მზის“ გახსენების კვალდაკვალ….

„მკვდრის მზე“. მამას არ მოუყოლია….

მე არ ვიცი რატომ…

არც მამამ იცოდა, სავარაუდოდ, რათა….

მაგრამ… „სათაფლია“ მომიყვა…. სულ რამდენიმე წინადადებით….

უჩვეულოდ…. და კიდევ უფრო საინტერესოდ, ვიდრე ჩვეულებრივად იცოდა ხოლმე….

მე დღეს კიდევ ერთი ნაწარმოები გამახსენდა მეორე ტომიდან…

სამი გვერდსა და კიდევ ოთხ აბზაცში ჩატეული მოთხრობაზე უფრო ნოველა…

სხვათაშორის, ბოლო ორი აბზაცი თითო წინადადებიანია…

შუები, არასრულად სამხაზიანი…

„ამ ფიქრებით შევდივარ ჩემს ძველ სახლში“.

სწორედ  ასე სრულდება ნოველა თუ მოთხრობა „ჩემს ძველ სახლში“…

მე კიდევ, ჩემს ძველ სახლში, ღუმელთან ვზივარ…

წიგნს ვკითხულობ….

გარეთ ცრის….

კარგად ვიმუშავე და ცოტა დავლიე….

რომ დავლიე, მერე მეორე სართულიდან მეორე ტომი ჩამოვიტანე და ჯერ „მკვდარი მზის“ დასასრული კიდევ ერთხელ წავიკითხე… და ვიდრე „ჩემი ძველი სახლის“ წაკითხვას დავიწყებ ეს სტატუსის დასაწყისი დავწერე….

„სანამ ჩემს ძველს მივაღწევდე, რამდენიმე წუთი უნდა ვიარო…“ – მთხრობელისგან განსხვავდებით ატეხილი ბუჩქნარის გავლა როდი მიწევს… არც საცალფეხო ბილიკი  და არც პატარა მდინარე ჩანს ახლო-მახლო…

მე აკაკი ბაქრაძისა და დავით აღმაშენებლის ქუჩის კვეთაზე ჩამოვდივარ…. დავით აღმაშენებელი ოზურგეთის ცენტრალური ქუჩაა…. აკაკი ბაქრაძის ქუჩა თუ არ ვცდები, ადრე ლენინგრადისა იყო….

სახლში მისვლა, მთხრობელის არ იყოს, მეც (ყოველთვის) მეჩქარება… ჩემი ფეხის ხმა არავის აფრთხობს… მოჩქარეს მოუგვიანდესო ჩემზე ვერ იტყვი… რახანია ჯიბეში წერილი არც ჩამიდია და არც ამომიღია… ჩამიდევს უნდა დამეწერა, ნეტა?…

… ჩემი ძველი სახლის ჭერი ჩემი სახლში შემოსვლისას ახლაც ხარობს … წელიწადში რამდენიმე კვირას თუ არ ჩავთვლით სახლი ცარიელია… ეზო უკვე რამდენიმე თვეა აღარაა ცარიელი…. ეზოში ძაღლი  დარბის… მიუხედავად არაჯიშიერობისა, ჭკვიანია და ყეფს….

ჩემს ქუჩაზე ქარავანი არ დადის…

ხანდახან ორი-სამი ძროხა ჩაივლის (რამდენჯერმე ორმა ცხენმაც ჩაირბინა), თანაც გზის ორთავ მხარეს… და  გზადაგზა ბალახს წიწკნიან….

ჩემს ძველ სახლში მისვლამდე ჩვენი გვარის და კიდევ ბევრი გვარის სამარხის, ძვალშესალაგის გავლა არ მიწევს…. თუმცა, როცა მე და ჩემს დას დედა მოგვყავს (საიდან თუ არა თბილისიდან…) ჯერ სასაფლაოზე ავდივართ… არ აქვს მნიშვნელობა წვიმს, ქარი ქრის თუ თაკარა მზეა…

მე წინაპრების ძვლებს შენდობას არ ვეუბნები….

მე სახლში, მისვლისას ჭიქა ღვინით მოგონების სადღეგრძელოს ვსვამ და ჭიქას ბოლომდე ვცლი….

სხვათაშორის, კარგად ხანია, განსხვავებული აღარ დამილევია…

ვბერდები… და ზოგიერთ, ადრე მნიშვნელოვან  ტრადიციებს, ნელ-ნელა ვღალატობ….

სასაფლაოს ქვებს ძალა მართლაც აქვთ, სურათებსაც აქვთ  ძალა, წარწერებსაც და მაინც წარწერების ხმა უფრო ჭექს….

„ ეს პატარა, დახავსებული ქვები კი მარადისობის ბნელი თვალებით დაგიჩხვლეტენ ზურგს“  თუ მათკენ ერთხელ მაინც არ მივიხედეთ” – წერია მეორე გვერდის, მეორე აბზაცში…

იაკობ შემოქმედელისა და ჭოლა ლომთათიძის ქუჩის კვეთას რომ გავცდები, არა ჭერმისფერი, არამედ კრამიტით დახურული ჩემი ძველი სახლიც გამოჩნდება და მეც, მთხრობელის არ იყოს, „ამ ადგილს ვუახლოვდები, გული (აქ, „რატომღაც“ , ვერ დავწერე“) ცემას უმატებს“…

პატარა, დახავსებული ქვები კარგად ხანია, არ მინახავს… ზურგში მაინც რაღაც მხვლეტს….

უსახელო ჭრელი ჩიტზე ვერაფერს გეტყვით…

მე ბეღურებზე ვსაუბრობ დროდადრო. მერცხალზეც ხანდახან და არასდროს ყვავსა და ბულბულზე…

სხვათაშორის ცოცხალი ბულბული არასოდეს მინახავს… ხმა კი მომისმენია…. კახეთში…

ვიდექი და ვუსმენდი…

მართლაც მაგრად გალობს…

უნდა დადგე და უსმინო…

ნოველაში ძველი სახლი გამოჩნდა… „მისი აღწერა არ შეიძლება. მას ოსტატის ხელიც ვერ დახატავს. ის გრძნობაა. ის უნდა განიცადოს მან, ვინც აქ დაიბადა“ – მოგვითხრობს მთხრობელი და მიუხედავად იმისა, რომ რასაც ქვემოთ დავწერ ახალი აბზაცით იწყება, ჩემთვის მაინც მიჯრითაა ნათქვამი: „თქვენც, თქვენც ყველას გექნებათ ამქვეყნად ერთი პატარა კუთხე, რომელიც ასე გიყვართ, როგორც. მე ეს ჩემი წიგნის სახლი“…

ასეა, დასტურ ასეა, მე მაქვს ერთი პატარა კუთხე…, რომელიც მთხრობელზე არანაკლებ მიყვარს .. ეს ჩემი სახლია.. და როცა მე ამ სახლში შემოვდივარ, სახლი ცოცხლდება…

ცოცხლდება და ხან თვალების ფშვნეტით მხვდება, ხან – გახარებული, ხან უძინარი და ხანაც – კარგად გამოძინებული.

თვალცრემლიანიც მხვდება… შიგადაშიგ…

გააჩნია რა ხნით დავტოვე ჩემი ძველი სახლი და რამდენ ხანს გავუძელი ჩემი ძველი სახლის მონატრებას…

„ის სამშობლოა, რომელიც გვიყვარს, რომელსაც თავშეწირვით იცავენ…“…

ძველი სახლის აივნიდან დედა უკვე აღარ იმზირება….

დედამ ზუსტად იცის, როდის ჩამოვალ და რამდენი დღით დავრჩები….

დედა ან ჭიშკართან მხვდება, ან პირველი სართულის ღია კარში…

მამა?

მამა მეექვსე წელია აღარ მელოდება….

მამის იარაღები მელოდებიან…. ხშირად ალესილი ან და გალესილი პირებით…. ცული, ნაჯახი, ბარი, თოხი, წალდი… ძალაყინიც მხვდება და ეჩოც… ბრტყელტუჩაც და ჩაქუჩიც…

დედა მეც გულში ჩამიკრავს…

გუშინწინ კი არა, ერთი კვირის წინ მნახა, ოღონდ თბილისში … რა გაუხარდა სიურპრიზი რომ გავუკეთე და ძველი სახლიდან რომ ვამცნე აქ რომ ვარ…

ჩემი ძველი სახლი, არა მხოლოდ ჩემია…

თხოვნა-მითითებებმაც არ დაიგვიანა… გრძელია, მაგრამ როგორც ადრე, ახლაც „ჩემგან არ გესწავლება, თავად იცით” – მთავრდება…

ახლა მე კიბეზე ვდგავარ…

ბოლო რამდენიმე წინადადებაც და კიდევ ერთ ამბავს დავასრულებ დედისთვის…

დავასრულებ იმით, რაც დედამ ჩემზე მეტად იცის – მე არასდროს დავანგრევ ჩვენს ძველ სახლს. არც თუ ვერც ახალს წამოვჭიმავ დანგრეულის საძირკველზე…

ხო იცით, არ არსებობს უფრო დიდი და ლამაზი სახლი, რომელიც ასე დამიტევს და დამიფარავს…

ახლა კი…. „მკვდრის მზის“ დასასრული უნდა დავურთო დედასთვის დაწერილ გრძელ ამბავს….

მამასთვისაა ამგვარი ბოლო:

„ …მკვდრის მზე იმათთვის აშუქებს, ვინც ღირსეულად კვდებაო… ზოგიერთს ჰგონია, ყველა მკვდრისთვის ამოდის ეს დაღლილი მზე, ნამდვილად კი გრძელი სოფელიც წუთისოფელივით მაცდურის, არც იქაური მზე აშუქებს ყველასთვისო“…

მამაჩემისთვისაც რომ აშუქებს, მჯერა…

ჩემთვისაც რომ გააშუქებს ნაკლებად მჯერა, მაგრამ…

ჰო, მაგრამ მაინც ასეა!!!

ავტორი: გიორგი კილაძე

აქა ამბავი მობოდიშება-დაპირებისა და სხვათა

დღეს ძალზე ცნობილ რადიო-ჟურნალისტს კითხვა გავუგზავნე…


პასუხი ჯერ არ მიმიღია…

დარწმუნებული ვარ მიპასუხებს, თანაც პირველივე მოცლაზე…

მოცლა რამდენად სწორი გრამატიკული ფორმაა სხვა დროს ვისაუბროთ…

ჯერ სულ სხვა ამბავი მაქვს სათქმელი…

არ მითხრა ახლა ამბავთან თხრობა აჯობებდაო…

მოკლედ, მუდმივი მოუცლელობის მიუხედავად, აუცილებლად მიპასუხებს…

მიპასუხებს… მერე რა.. .ვერც კითხვას და ვერც პასუხს აქ ვერ მოვიტან…

როგორც იტყვიან…

პირადული არაფერი…

ძაან გამიგრძელდა შესავალი, არა?!

ჰო!

ასეა!…

ისიც ასეეა, როცა შესავალი იწელება… სათქმელი ხდება ლამის უთქმელი და მაინც, ხშირად , მაინც, ამბობენ…

ამბობენ და … არა მხოლოდ ამიტომ…

ვიწყებ…

რამდენიმე წლის წინ საინტერესო ჟურნალისტთან პირდაპირ ეთერში გახლდით რესპონდენტი… თემაც საინტერესო იყო და კითხვები ხომ იყო და იყო

პასუხები….

უი, როგორ მომწონდა პირველიდან – ბოლომდე…. ერთმანეთზე მაგრები და უმაგრესები!

ეს ჩემი აზრით…

თორემ… პასუხების, მით უფრო საკუთარის ობიექტური შემფასებელი რომ არ ვარ, მითქვამს დასტურ!!!

გადაცემა დასრულდა…

ხომ იცით, როგორცაა…

გადაცემა ხშირად კარგი ფილმივით, კარგი წიგნივით და სულაც ფეხბურთის მატჩივითაა..

რაც უფრო საინტერესო არის თუ გეჩვენება, მით უფრო სწრაფად ჩაივლის…

სწრაფი მატარებლებივით….

იმ სადგურზე რომ არ ჩერდება შენ რომ იცდი და ზუსტად იქ მიდის… სადაც ასე მაგრად გეჩქარება….

დავემშვიდობე მასპინძელს…

ხელზე მთხვევით და ლოყაზე კოცნით….

უი, რა ხანია ვიცნობ….

ძალიან მაგარია, როგორც ჟურნალისტი, მწერალი, მკითხველი და რაც მთავარია… ადამიანი!!!

წამოვედი… და რა თქმა უნდა გადაცემის ჩანაწერი არ მინახავს….

არასოდეს მინახავს პირდაპირი რეპორტაჟის ჩანაწერი….

ხომ გესმით წესი-წესია!

წესი წესი როა…. იმიტომაც არსებობს მისი დასტური და…

ზუსტად ექვსი თვის თავზე….

ზუსტად ექვსი თვის თავზე გადაცემის ჩანაწერი ვნახე და…

მას მერე არასდოდეს დავმჯარვარ პირდაპირ ეთერში…

ვიმეორებ – არასოდეს…

მოწვევა თუ იყო?

იყო და თანაც ვისგან!

ტოლისა და მსგავსისგან და მაინც…

ეს არ იყო იყო და არა იყო რა…

ეს იყო!

და თუ ვნანობ?!

ფაქტს – არა…

უბრალოდ – მრცხვენია!

და თუ ოდესმე ჩემი სურვილით კიდევ ერთხელ გავბედავ…

მხოლოდ მასთან!

და თუ სხვაგანაც მომიწევს…

საჯარო მოხელეობა ხანდახან მხოლოდ ტვირთია!!

ავტორი: გიორგი კილაძე

არჩილ ჯორჯაძე

ცნობილი ქართველი პუბლიცისტი, საზოგადო მოღვაწე, XIX ს. ქართველი ინტელიგენციის ერთ-ერთი თვალსაჩინო  წარმომადგენელი არჩილ ჯორჯაძე დაიბადა 1872 წლის 10 იანვარს. მამის სამსახურის შეცვლის გამო მალე ჯორჯაძეების  მრავალრიცხოვანი  ოჯახი  თბილისიდან  ქუთაისს  გადასახლდა. პირველდაწყებითი განათლება არჩილმა იქვე მიიღო. მან სწავლა თბილისის I გიმნაზიაში განაგრძო, რომლის დასრულების შემდეგ, გაემგზავრა პეტერბურგში და შევიდა უნივერსიტეტის იურიდიულ ფაკულტეტზე. პეტერბურგის ჰავამ, ცხოვრების მძიმე პირობებმა უარყოფითი გავლენა მოახდინა მის ჯანმრთელობაზე და ტუბერკულოზით დაავადებული არჩილი იძულებული გახდა ვარშავაში გადასულიყო სასწავლებლად. ვარშავიდან არჩილი ჯანმრთელობის გაუმჯობესების შემდეგ ისევ პეტერბურგის უნივერსიტეტს დაუბრუნდა და  ამჯერად ბუნებისმეტყველების ფაკულტეტზე   განაგრძო  სწავლა.  ამ პერიოდში ის ხარბად დაეწაფა ფილოსოფიისა და სოციოლოგიის შესწავლას;  სხვა ახალგაზრდებთან ერთად მონაწილეობდა ვოლინსკის წრეში, სადაც იმხანად მუშაობდნენ ზურაბ ავალიშვილი და სულხან ანდრონიკაშვილი. მალე არჩილი საზღვარგარეთ გაემგზავრა. ისმენდა ლექციებს პარიზის, ლონდონის უნივერსიტეტებში. 1900-იან წლებში არჩილი დაბრუნდა სამშობლოში. ამ პერიოდიდან იწყება მისი ნაყოფიერი პუბლიცისტური მოღვაწეობა. 1901 წლიდან იგი ,,ცნობის ფურცლის“ მუდმივი თანამშრომელი და ამ რედაქციის ერთ-ერთი პირველი კოლეგიის წევრი გახდა კიტა აბაშიძესთან, სამსონ ფირცხალავასთან და გიგო რცხილაძესთან ერთად.

არჩილ ჯორჯაძის წინადადებით საფრანგეთში დაარსდა გაზეთი ,, საქართველო“, ,, La Georgia’’, ქართულ, ფრანგულ და რუსულ ენებზე – თავისუფალი ორგანო, გამოდიოდა 1903-1905 წლებში, გაზეთს  რედაქტორობდა არჩილ ჯორჯაძე, უკანასკნელ ნომრებს კი გიორგი დეკანოზიშვილი. თავგანწირულმა მუშაობამ თავისი შედეგიც გამოიღო. მისი  ჯანმრთელობის მდგომარეობა  თანდათან  გაუარესდა, აქ ერთხანს Cohin-ის საავადმყოფოში იწვა, შემდეგ შვეიცარიაში წავიდა, სადაც ექიმ ს. დიასამიძის და როსტომაშვილის დახმარებით ანეტა ბაბესთან დაბინავდა. აი რას სწერდა შვეიცარიიდან კლარანსში სამკურნალოდ წასული არჩოლ ჯორჯაძე ანეტა ბაბეს: ,,… იყო დრო, როდესაც სამშობლო და მამული ჩემთვის ცარიელი სიტყვა იყო, იყო დრო, როდესაც ვითომ ღმერთს ვეძებდი, სინამდვილეში კი უიმედო, უსაგნო და უმიზნო სიცოცხლეს კი ვაჩანჩალებდი. რამდენიმე წელიწადია, ყველა ამას თავი დავაღწიე, ჩემს გულში აღმოვაჩინე ის, რაც ჩემი არ მეგონა, ადამიანი და ხალხი შემიყვარდა, ამ დროიდან, შედარებით, ბედნიერი ვარ. და ეხლა იმ მდგომასრეობაში ვარ ყველაფერი მივცე ამ აზრის განხორციელებისათვის, რომელმაც მე გამაცოცხლა.’’ როგორც უცხოეთში, ისე საქართველოში ცხოვრების დროს არჩილი ყოველთვის მატერიალურ სივიწროვეს განიცდიდა, მაგრამ  გაჭირვებისა და ავადმყოფობის მიუხედავად, სისტემატურად მუშაობდა, არ დარჩენილა არცერთი სფერო- ფილოსოფია,სოციოლოგია, რელიგია, ხელოვნება, რომ არჩილის პუბლიცისტურ შემოქმედებაში არ ასახულიყო. მისი გამოკვლევები საზოგადოებრივი აზრის ისტორიისათვის მნიშვნელოვანი მოვლენა იყო ქართველი ხალხის ცხოვრებაში.

არჩილ ჯორჯაძე აქტიურად მონაწილეობდა  მიხ. გედევანიშვილის თაოსნობით შემდგარ სარედაქციო კომისიის მუშაობაში, რომელმაც მოამზადა და 1914 წ. გამოსცა ი.ჭავჭავაძის თხზულებათა პირველი აკადემიური გამოცემა. თუ რაოდენ დიდმნიშვნელოვანი იყო ეს მოვლენა ქართველი ხალხის კულტურულ ცხოვრებაში და  როგორ აფასებდა მას არჩილ ჯორჯაძე, ნათლად ჩანს მის პირად წერილებში მიხეილ და იოსებ გედევანიშვილებისადმი, აგრეთვე მის ,,მის შენიშვნაში’’, რომელიც დაწერა ამ გამოცემის გამო და რომელიც დაისტამბა მისი გარდაცვალების შემდეგ, 1914 წელს, თხზულებათა  V წიგნში,

სიცოცხლის უკანასკნელი დღეები არჩილმა ბათუმში გაატარა. სიკვდილამდე ორი კვირით ადრე, მეგობრებით გარშემორტყმულმა თავისი ნაწერები ქართველთა შორის წერა-კითხვის გამავრცელებელ საზოგადოებას უანდერძა. გარდაცვალებამდე ორი თვით ადრე, იგი მეგობარს სწერდა: ,, ადამიანის ბედნიერება ღვთიური ვალის ასრულებაშია. ვინც ამ ვალს ასრულებს, იგი უკვდავია და ერთვის მარადისობას, თქვენც ამ ვალს ასრულებთ და მაშასადამე, ვერც უგვანო სინამდვილე გაგიტეხსთ სულს.“   იგი გარდაიცვალა 1913 წლის 21 მარტს, ბათუმში.

ავტორი: ლეილა ნანიტაშვილი

Child of Heaven, King of the Mountain

By Andria Chkuaseli

It was raining. As it would during any thunderstorm. The Wind howled into the night sky, as an endless sea of salted rain grazed the ground of hardened mud and soil. The sky was hidden behind a thick curtain woven from dark clouds. The great tall trees, their barks the color of shaded earth and pines prickly and sharp, whipped at the will of the mountain. Rivers ran wild, overflowing at turns, dampening the dirt and shining the grass. Great grey chunks of rock, their skin smooth and edges refined by both wind and water, mindlessly hunkered, bodies unaffected by the raging storm. The creatures of the land had long since gone, either spiriting themselves away or hiding in their nests, waiting for the storm to pass. Yet their prayers remained unheard, as the storm grew instead of fade. The wind turned colder, his once wolf like howls now louder, resembling a rabid bear. The clouds started to swirl together, mixing together their pigment until a smooth darkness painted the sky. The sea of rain became an ocean. The Mountain was angry.

It was lukewarm. Autumn roamed the world, her dwindling shine painting everything in rays of colors only she could conjure. But her strength was waning, slipping through her grasp like sap and honey. The embers of Summer dwindled by each passing day, their bright orange gleam turning ashen white. She could dress trees in colors of red and yellow, could make the rivers flow with fresh water warmed from ice and snow, and make the sun glow in a way none of her sisters ever could. But for all her wonders, she failed in one. To grow and preserve, she could not. The embers which gave her strength, she could not repay. To rekindle, that was something only Spring could achieve. So instead, she tried to keep what was left, but even in that she failed. Winter drew closer, and the two were never fond of each other. As her sister slowly came, the sound of a singing crow became clearer. Soon, she would succumb to Death, reaped by his scyth, as the leaves, crusted brown, fell with her. For now, she would enjoy the warmth she had left.

It was crooked. His body was unlike other beings of nature. Where some had soft pink flesh and hardened sticks, bones they called it, he had nothing but stone. Coarse and sharp, painful to touch. The rivers and rains had tried to smoothen his skin for as long as he could remember, but to no avail. Even their greatest attempts had left nothing but watered salt dripping down his twisted spires to the soft lush grass growing at his base. Colder than midnight snow and harder than the thickest of ice, his stone was as unbreaking as he was unyielding. So dark and cold was he that even Hodr could not withstand him, though he had not seen that deity for some time. He could not remember when he had seen any of the old ones, even those who were born in this realm. The gold haired huntress no longer roamed the wilds, and her horned creatures no longer frolicked through the fields. The lowlanders hunted them without mercy or restraint. Only the wolves ran wild, their muzzles unbound. The sound of bells only stoked the fire of his anger. 

The wind blew, the storm raged, and the earth trembled as the mountain roared in silent fury. So wroth was he that the clouds spewed lightning down upon his body in droves. And as thunder boomed in a night illuminated by a floured star, an angel was struck down from the sky.

Their body was racked by fire. Skin charred, tender and black. Eyes stung with tears as they gasped, lungs filling with life they did not know the need of. The stench of brimstone tained the air like a hung carcass, making them gag as their nostrils burned from the horrid smell. Their head felt like a cracked red Easter egg. The burns and the rain, the heat and the cold. The feeling of being… vulnerable. They hurled both bile and blood, neither of which he had ever known to possess. The taste was just revolting enough to make them gag but not faint. Their ears kept ringing from the singing storm, until a new melody caught their attention. The kind that preceded peril. The fear that came with mortality had yet to reach them, and so foolishly, they raised their head towards the singing crow. And the fear that had oh so slowly been seeping its way from the bowels of their mind suddenly broke the dam that was their arrogant pride and rushed inside, as black pupils floating in a sea of amber stared back at them, blight hunger glinting in the light.

The beast stared down at them with a famished gaze, fangs bared and wet with spit. Even as the wild autumn wind danced around in the thunderstorm, they could still hear the deep low growl echoing within its mouth. Its fur looked coarse and dampened by the rain. Its back was coal black and its belly and cheeks were colored ivory. But what frightened them the most were the flecks of maroon dotting its jaw and snout. At the edge of their sight, they could spot nothing but tall trees basked in the midnight light. They did not know whether to weep with joy or cry in despair. Better to face a wolf alone, but a lone wolf had a danger of its own. Those orbs held the wisdom of a seasoned hunter, and its fangs resembled sabers more than they did teeth. As shameful as it was, they beckoned their wings. When they felt nothing, they tried to slowly flex them. Confused, they slowly broke their stare with the beast and gazed back. The wings were wet with blood. If wolves could smell fear, the one facing them would be drowning.

How many times had they seen blood before? They could count with their fingers. Rarely did they ever venture into the middle kingdom. It always fascinated them, how an open wound would sprout crimson. It felt soothing to touch, but the smell and taste was always a major disappointment. But as they gazed with shock at the lifeless wings, all they felt was madness. Lightning struck close, making their ears ring with noise. Only too late did they hear the faint sound of howling, as the beast pierced skin and dug its teeth into the flesh of his shoulder. They bellowed in pain as the animal gnashed its buried teeth. Without thinking, flinging their arms around the beast, they dug nails into its hide. Angered, the beast bit down harder, so much so that its upper and lower fangs grazed each other. In a last act of desperation, they dug their thumbs into its eyes. The wolf howled in pain, releasing from its jaws. Pressing harder, the animal now whimpered. It thrashed, then it squirmed. When it moved no longer, they knew it was over. 

They wandered on unsteady legs, dragging the wings behind them. Eyes searched like a lost child, until finding what they were looking for. They fell to their knees, ready to drink, until something struck them in the back of the head. Eyes went dim, and they plunged into the river.

The sound of birds chirping stirred them awake. For a moment, They felt weightless. They relished those moments, until their body awoke and they felt pain flare in every corner of every crevice both inside and out. The gleaming sun glared at their back, roasting them like a hog. At least the wings didn’t hurt. their eyes suddenly grew to the size of plates. they tried to hoist themselves off the ground, only to realize that their legs were submerged in a stream. With what little strength they had left, they crawled onto moist land. Shaking, they turned their head, hoping that it was just a horrid dream, and that they would see life in those precious limbs. They bit back a sob when eyes caught the mangled shoulder, and nearly choked when they saw them, battered and bloody, hanging lazily from their back. They looked away, unable to bear the sight any longer. Turning their gaze forward, they found themselves in a valley of green. For the first time in existence, they felt fear. But when eyes caught smoke in the sky, they wept with joy.

They walked along the narrow stream, wings dragging behind as the earth painted them with gravel and mud, blending in with the blood. They now resembled those of their elder brothers after their little spat. it wouldn’t have been noticed, if not for the annoyance they were now. The grazing of their shoulder blades was the only reminder left that there was anything back there at all. They trekked on, ignoring the searing pain in their feet. It felt as if they had been stung by barbed arrow tips. The skin on their legs felt wrinkly and their bones felt like rusted springs waiting to snap. The tips of their fingers felt full, a blackened hue tainting them. The shoulder looked mangled, the slow but ceaseless stream of darkened crimson adding to the spectacle. Staring at the grass as they moved, they avoided the rocks laid along the rushing water. Their tongue tasted bitter, throat burning as they tried swallowing whatever water they could. Suddenly, They heard a gasp. When their eyes gazed up, those of a boy stared back.

Of all the places They had to stumble upon, it had to be a village of heathens. Whatever blood was left in their veins boiled as they walked by the statues of false idols, their shadows casting over as if to spit on their wounded and beaten pride. Their sight was tinted red, and a small part of them worried that perhaps the eyes had begun to bleed as well. They were close to falling upon and ripping piece by piece the next shrine they saw, until coming across something that made them feel as if they were set aflame from within. Men dressed in black robes, crosses dangling from their necks, conversing with the scum. But instead of sword and fire, they had with them food and water. Their faces adorned with smiles as they spoke to these mongrels. Without any semblance of thought, They fell upon the missionaries, barking like a rabid dog. The raving brought them into the limelight, as the pagans gazed with curiosity. The men with dangling crosses looked at them with astonishment. But when they saw the wings, they paled.

Beast, they called. Something broke then. Perhaps it was the eyes, for now they truly saw nothing but red. They pounced, but the strength in them was gone. Screaming as they chanted. False and Fallen. They bled what blood there was left. When nothing remained, they collapsed.

A large part of them wondered if this is what hell feels like. The numbing pain biting away like a hungry rat. Wounds festering in bandages soaked with boiled nectar as the rest of the body froze and shivered in the winter wind. A small part of them kept whispering that it was their own retribution. The ephialtes only added to the struggle. The wolf roamed their mind, more hellish than recalled, but it was not its howl which they heard whenever they succumbed to reality and were drowned back into torment. Whatever plagued them in their fevered dreams was archaic. Unyielding and unforgiving, all seeing in the same regard as they. The rage it carried was not lost either. Wrath was a poison they drunk far too much and savored far too deeply. They felt death close, could even recall hearing the crow sing for a few moments whenever the nightmares broke. A surprising force jerked their head upwards, eyes unveiling to see a shadowy figure. The smell of warm broth filled the room, as a shadow of a smile graced their lips. 

The spring air licked at their washed skin as the man bandaged their wounds. Blood had ceased to stream, but their skin still refused to mend. It wasn’t as pale as it used to be, a pink hue encasing it as life flowed through them like it never had before. Gazing out the window, staring confused towards the endless sky, they listened to the hunter tell his tales. For a man who had spent his whole life in this sordid village, he had much to share, though he never strayed close to the topic of his demons. The few words he spoke were enough for them to realize he had gone and committed an affront to one of them. A harlot with gold hair that stretched longer than men could ever hope to be. The furs he owned were withered, and the bow he had propped up in the corner next to the door was covered in dust. Whatever his past crime, it had cost him his title. Nevertheless, They still referred to him as the hunter. Whether out of gratitude for the help or to spite the whore, they couldn’t decide. He never spoke his name, but they didn’t care to know.

Seconds turned to minutes as minutes turned to hours, hours to days and days to weeks. The silence continued, unwavering and unashamed. No caring voice of wisdom to seek guidance from, no malevolent crone cackling as she burned. Just the distant sound of flowers blooming in the sunlight. But if they listened closely, they could still hear the priests chanting. Beast they called, but beast they were not. They would be judged by the old man, and no one else. If only he would answer their calls. They had broken enough bowls to garner the hunter’s attention at least. A godless man he might have been, but his experience with demons granted him clemency to counsel them. A place of worship he suggested, but a single glare was all it took for him to realize the utter stupidity of it. The humiliation, to stand among lowly swine as they bent themselves to the lifeless paintings and fleeting candles. How the annals would sing with mockery. No, they were a harbinger on a crusade, even if their wings were bent, they would not.

They cried as a thought dawned upon them. This was a test, one they would accomplish. To conquer was to take every stone underneath their heel, and how could they do that if they did not walk. They would scale the mountain, bleed and weep upon it, and rejoice in its humiliation.

They had decided, after stumbling over the fifth tree root, that roaming the forest was not something they enjoyed. Yet, they noticed it held some strange beauty to it. They had never flown close to the earth before, always preferring to soar through the clouds. The only forest they had ever seen up close was one burned and claimed by the red rider. But as they trudged on, clad in furs and leather boots, they would grudgingly admit that the aroma was rather nice. The hunter had begged them to reconsider, but his words fell on ears filled with wax. This was all a trial, a simple  demonstration of superiority. Any angel could fly anywhere they wished, as was their right. But this mountain had to be taken in full. The ground started to slant, as they felt the weight of the sky become greater. The wind started to howl as it did on that fateful night, and for a brief moment, they thought they felt something on their back, but it passed as quickly as it came. They gripped the stone wall, burying their fingers into the cracks, and started to climb.

Where dreary grey rock met the midnight black sky, they could dimly gaze at the edge. Their fingers were frosted red. Most of the furs were torn as they scraped and grinded against the mountain, and they did little to shield him against the pouring rain. If their legs had mouths of their own, they would be wailing in agony. None of it mattered. This pain, this torture and frustration, it would all be for something greater, something they were moments away from grasping. They cried, but the tears were warm, as if stoked by a hearth. Blood may have poured from their wounds, but excitement flowed through their veins, fueling them onwards. Spotting the next crack in which to bury their hands, they pushed up. But to their shock, they could not reach it. The world turned quiet, and for a moment they thought they had finally gone deaf. The sound of a crow rang through the sky, singing with delight. They did not need to look, for they knew what they would find. As old as life she was, but unlike her twin, Death never changed.

“Now what would you be doing here?” she asked. The world around them was being torn apart. Lightning spewed from the heavens above, as the clouds swirled in a never ending battle against one another, bleeding torrents of water that flowed down the mountain. But all they could hear was Death and the cold, smooth and sharp scythe that was her voice. Beautiful. The Hellenes were right to imagine her as something akin to they, but only the old man knows why they thought her a man. Remembering the question, they answered what they had been honored to accomplish. Of all the things they expected, her laughter wasn’t one of them. “You can’t scale the mountain. Your wings are covered in dirt, and the wind keeps pushing down on them. If you wish, I can cut them off!” she said gleefully. They looked at her as if she had just offered to rip their heart out. How could they be an angel without wings, they asked. Her eyes changed, no longer bright. “Is that all being an Angel is, having wings? I thought it meant something more”

Like the scythe they described it to be, her words left their mind in a death like state. The rock started to crack, but they kept staring gazing at her. Closing their eyes, they fell just as before. Yet as they neared their farewell, the screams of the world enveloped them once more.

Having a bow smacked across your face is no way for anyone to wake up, be it angel or man. Yet as they came alive underneath a colorless sun, their fatigued mind came to the conclusion that the hunter wasn’t willing to treat them with guest rights after their stupidity. And yet he had saved them all the same. How they had managed to survive was another matter. If only they had fallen into a river the first time something like this had happened, perhaps it would have been for the better. It would have saved them the pain. But the old man decided otherwise, and a small part of them wondered whether something else had as well. Another swing to the head snapped them back to reality. They glared at the hunter, who proceeded to throw the newly crafted bow he had carved for them. If the world allowed them to survive such a fall, then he would help them reach the highest peak. But first, they needed to learn how to survive alone. And there was much they could learn from a hunter, especially one familiar with the divine.

As the fletching left their hand, the arrow soared through the wind faster than any bird they had ever seen. A bemusing thought entered their mind. How swords ever managed to eclipse these things were a mystery to him, one which only the old man and his brother knew. Humans and their decisions always bewildered him, how they always chose the less appealing option. Give it a few centuries, and the bow would outpace the sword, if not it then its descendant, whatever that may be. But now something else had caught their unwavering attention. They had been warned by the hunter to avoid anything suspicious, but when their eyes found a goat with horns made of gold, they strived to have it. The animal simply stood there, dims eyes and all staring at them, the arrow they had loosed buried in its leg. They knocked another, aiming for its head. Before it could be pierced, the goat ducked its head, letting the arrow bounce against its horns. They watched in shock as it slowly flew back towards them.

Dead by their own arrow. No wonder Death had allowed them to live through their fall. She always enjoyed something befitting of a circus act. Oh how his fallen brothers would laugh at him when he would enter their damned sanctuary down below. Time seemed to slow, and they waited for the small piece of metal to dig into them. Instead, they felt something smash into their side, throwing them to the ground. They heard a faint gurgling noise, quickly followed by something falling to the ground just as they. The goat had run away, and they were bewildered to see something golden weaving through the trees. But their eyes soon landed on something much worse. They looked to where they kept hearing the faint sound of choking, and a gasp left their mouth. As if possessed, they threw themselves over to where the hunter laid, drowning in his own blood. They grasped his head with their hands, staring helplessly at the blood flowing from his mouth. How do you comfort someone who was dying? An Angel was supposed to know.

Beneath a tree, an Angel stood on their knees. Tears flowed down their face. Rain started to drip down from the clouds. To anyone else, it was rain. But those few brighter knew the truth. Beneath a tree, an Angel and a Mountain wept. One for their friend, the other for their child.

They had buried him, as any man would have wanted. It took some time, but they had found a nice tree, still blooming. It had taken them a while, and their fingers were caked with mud, but they finally laid their friend to rest. Wasn’t he their friend? They never called him as such when he was alive, and a part of them hated themselves for it. They considered carving a cross, but that only made to strengthen the taste of bile on their tongue. They would leave the earth as it was. Let the tree be the mark which remains of him in this kingdom which they once considered hollow. They gripped his bow, their own left behind. Looking down upon it, they found it scratched. So much time woven into the wood, and yet it would be little compared to how long it would have to endure them. Their friend had given his life to help them. They would climb this mountain, but not with fire in their heart and steel in their hands. They would do it as he wanted them to. Perhaps they would die here, but they had gotten used to that thought.

And so they wandered up the mountain, their pace slower than a snails. They wished to learn, wanted to see what made this place so unyielding, so unlike the lowlands. They tried to keep track of time, but that slowly slips from their grasps as well, but they find it doesn’t bother them. Blood flowed through them, but they weren’t human, even if they had come to appreciate life just a little more than before. Along the way, they stumbled across many. A village here, a warrior there. They had even come across a shaman. It was an interesting experience, to say the very least. Not one they would want to endure again. The bow, his bow, had managed to not break apart, even though the wood looked as grey as the rock beneath their feet. At long last, they managed to come to the end of their journey. The last village elder they had spoken to had said that this road led to the highest peak. They could feel it in their veins, as they did long ago. They turned the final corner. They didn’t know what to expect, but finding a church was not it.

Jaw hanging down, their eyes bore into what looked like a young church. They must have looked like an idiot, for the sound of someone dying from laughter soon filled their eyes. They turned their head to find Death sitting on the edge of a cliff, feet dangling in the sky as she looked back at them. “What took you so long? The men who built that little thing made it up here over a few centuries ago!” she exclaimed. They looked at her, and back again at the church. A smile dawned on their face, and for the first time since they could remember, they laughed. Real, unhampered laughter. They laughed so hard they clutched their belly in tears. “Hacked around, I guess” they responded, gazing at Death once more. She smiled at them, annoyance and mirth in her eyes. That smile turned to a smirk, as she slowly raised herself off the ground. She walked in front of them, and bowed with mocking elegance. “Welcome to your humble palace, King of the Mountain. May your new found wisdom and humility guide you well” she said, flying away.

On top of the Mountain, an Angel with dead wings stood. Men would say an Angel without wings is no Angel at all, yet this one had flown higher than any with wings had ever done. No longer white, but the color of the world as they knew it. Now, they flew with grace.

Joyeux Noël

by Andria Chkuaseli

It was quiet. Deafeningly quiet. Birds did not chirp in the sky, nor did any rivers flow through the ground, their soothing sounds lost to memory. Even the sound of breathing couldn’t be heard. No one dared to break the silence. They feared the unknown, and this silence was not known to any. It was as if time had slowed to a halt, as the world waited for what would come, but nothing did. The ground did not shake or crumble, nor did the wind blow as tides spewed from the sky and down below. The land was like a frozen corpse, stripped of everything it once held. No lush green trees stood tall and proud. The ground was shaved of grass as it was scorched with fire and drowned in mud. The sky no longer bloomed in blue, it’s color drained as dark grey clouds slowly draped it. The sun still hung in the sky, but it’s shine was gone, as was it’s yellow glow. No longer did it look like a bright star, instead it resembled a hole from which white light seeped into a dark empty box. 

 It was dark. When the sun set, the darkness came. There was no twilight, and the almost mythical dusk could only be glimpsed for a few moments. The moon was different from the sun. it had not lost its glimmering sheen, but that sparkling light did not reach the dirt of the ground. Like a painting, it was beautiful but not real, not anymore. Fires did not burn during the night, for any light that was too unnatural was treated like a wound, unneeded and unwanted. Back home, nights had never been this dark and quiet. There was always a sound or a sight that would brighten the air, but this was no one’s home. One would be forgiven for thinking that such a night would be wondrous for sleep, but life was not so comforting. Sleep was restless here, bringing more harm than help. Those that found it were riddled with nightmares fueled by fevers, and those that didn’t spent their nights weathered and anxious, their eyes dark and lost. The only joy that came with the dark was the comforting feeling that you were all alone.

 It was cold. Summer had passed so long ago, her warm embers dwindled and unkindled. Ash now blew in the wind, a sad reminder of the world that once was. Autumn had held for as long as it was allowed, but her grasp had slipped on the world at last. The brown and crusted leaves, once green and red and yellow, were the only reminder of the hardened trees that once stood. The mud hardened, covering the chapped skin of the world. Snow fell from the sky, grey as the clouds from which it fell. The air tasted cold and stale like frozen steel. A few wrapped themselves in thin blankets, while others tightened their coats and hugged themselves, their knees tucked in and head bent down. Some men just sat, having given up, the blood flowing through their veins the only thing keeping them warm. Not alive, just warm. Whatever this was, it was not life. Death had marked this place for a grave, and it had lived up to its purpose. You could find plenty of men here, doing plenty of things. But not one of them would be living.

The night was like every other in recent memory. The quiet wind howled as the darkness drained the color of life from the world. The cold bit and tore at the living. And as the pale glass moon glowed in its fake light, the sound of singing filled the night sky. 

How long had it been since it started? It had only been a few minutes ago, when the world was silent and many had begun to question whether they had become deaf. But this sound felt as if it had always been here, belonging to the dim stars above. The haunting silence that prowled in the dark had been blown away, Men quietly clamored, asking one another whether the sound was real or if the cold was starting to get to them. Everyone clambered up the wooden walls, wishing to see where the music flowed from. They nearly fell back from shock, when they saw bright lights gleaming in the distance. The wall of darkness that separated them from the other side beyond had been punctured at the bottom. Orange light shined brightly, resembling a row of hearths, as it burned away the surrounding darkness. But unlike a warm hearth, which brought warmth and inspired hope, the lights which shone in the men’s faces revealed the fear their eyes held. The light was unknown, and the unknown was a threat.

It happened quickly. All along the narrow line, shield walls were formed as the men huddled together. Blankets were tossed to the ground as they leaned against the wall, peeking their heads just high enough to see the orange light. There was no warmth in the air, but the surge of blood that went through them had turned the cold from a merciless threat to an annoying thorn. They glared at the strange light, even as their eyes started to water. How long had it been since they had seen a light as bright and as colorful as this? Their thoughts returned to a distant place called home, a memory they had all buried deep within the bowels of their mind, because of the pain it brought their already fragile hearts. A few minutes passed. Soon, an hour. The flesh made wall was starting to break, as the bricks which formed it started to become restless. The fear that had engulfed their hearts was starting to evaporate, replaced with anger and disdain. They had almost broken and charged, until the sound of music filled their ears once more.

There was a foreign beauty to it. The music sounded both familiar, and yet not of this land. Like something out of a fairy tale. Oddly enough, it was reminiscent of a christmas melody. Despite where they were, the men had not forgotten the beloved holiday. How could they, when it reminded them of a broken promise. They should have been home by now. Instead, they stood in a place worse than hell, hungry and bitter, as they froze themselves into an icy coffin. The music had the profound ability to make them feel happiness, sadness and anger all together. Suddenly, as if provoked by an unspoken challenge, some of the men started to sing. It was an old song, ironically befitting. One by one, others joined. Soon, the long narrow line was alight with music. The volume of the foreign song grew, and as it did, so did the men raise their own. Like a battle, each side strived to beat the other. But as it raged on, both started to hear something harmonic. The songs, so strange to each other in the beginning, now resembled twin Brothers.

The night went on, the music continued. No longer a battle, but a dance. Songs which had been strangers soon wove into one so beautiful that it shook some to tears. And as they all sang along, the sun began to rise, shining brighter than it ever did, whisking away the silent night.

As far as the eye could see, there was snow. Glistening white, like a polished pearl. It blanketed the ground, covering the scorched earth below. It hid the scars of the barren land. Untouched and without any stains, the snow looked purer than white silk. It was so white, it nearly blinded the men who looked upon it. Despite being the final week of december, the weather was curiously warm. The sun had regained its colorful glow, and with it came its light. Shining warmth down upon the winter wonderland. It truly was a wondrous land. Only a day ago, it resembled a graveyard under a dead sun. By night, it looked like a place which even the most dreaded of demons feared to visit. And now, it resembles… What did it resemble? Heaven? Or perhaps the fields of asphodel? There were no fields of wheat, but it was as close as it could be. Maybe the cold had finally killed them, and this was to be their resting place. Everyone continued to stare at the snow, until they noticed the man making his way towards them.

How it happened, no one knew. No one remembers who went first, or who shook hands on the agreement. But peace had, somehow, been achieved. Months ago, they were marching to a place they had heard of but never visited. Weeks ago, they were trudging through mud and filth, with bruises on their faces and rips in their clothes. Days ago, they all laid in a narrow line, dug into the earth and filled with rain, trying to retain any sense of happiness they had left. Now, they stood on ground which was white like milk and as soft as wool. But the fallen could still be seen. Green and brown were their uniforms, just like the ones that had yet to enter the sleep without end. Places of rest were dug and prayers were held. Many let the tears fall, but they did not cry out. This was life, as painful as it was, and they had adjusted to it after so long. The hard words of respect were spoken, and now they all stood together. Brown and green mixed with one another, as each stared at the other with curiosity. Oddly enough, they all looked alike.

How men manage to go from strangers to friends in such a short period of time will remain a mystery, as it always has, till the end of time. They hadn’t known each other for the better part of an afternoon, and yet already they treated each other like lost brothers. Food, cigars, drinks. They indulged and traded it in droves. They talked to each other, made jokes with each other, and looked at each other with confusion when they would hear something that would not match what their superiors had told them. They began to play. Where in God’s name someone had managed to find a ball, I’ll never know. They wrestled and kicked each other, slipping and sliding in the snow, joyful at being able to move after spending so much time cooped up in the narrow line. Time flowed onwards, and the men had all but forgotten the sorrow they had been through. The pain was still there, but dulled and withered, no longer reality, but a memory. The snow had washed away their grievances, and had left them as gleeful as children.

When the night came, they stood together, praying for the lost souls, for those back home, and for themselves in what was to come. Then, they caroled their beautiful and ironic song. The moon glowed in ethereal light, shining down on the not so silent night.

June 2, 2020

The Hunchback Affair’s

by Ivan Bunin

The Hunchback received an anonymous love letter, an invitation to a rendezvous:

Come to the public garden on Cathedral Square on Saturday, April sth, at seven in the evening. I am young, well off, and unencumbered, and-why hide it-I have long known and loved you; your melancholy, proud expression; your intelligent and noble features; your loneliness. I would like to hope that in me you will find a soul kindred to your own.

I will be wearing a grey English suit; in my left hand I will carry a silk lavender umbrella; in my right a bouquet of violets.

How amazing he was! How he waited for the day! The first love letter of his life! On Saturday he went to the barber, bought a pair of lilac colored gloves and a grey tie with a dash of red to match his suit. At home he dressed before a mirror, endlessly reknotting that tie while his long, delicate fingers tremble and turned cold. An attractive flush had begun to spread across his cheeks, and his handsome eyes seemed to grow darker, Then he sat down in an armchair, and like an impeccably dressed guest – like a stranger in his own house – he waited for the fateful hour. At last the dining room clock ominously chimed 6:30. He shuddered, then rose with composure, calmly put on his spring hat in the hallway, picked up his walking stick, slowly left the house. Once outside he could no longer restrain himself, however, and although his steps retained the proud solemnity that misshapen backs invariably produce, he moved his long, delicate legs more quickly than usual, seized by that blissful fear with which we all anticipate happiness. Hurrying into the garden by the cathedral, he suddenly froze: a woman was coming toward him in the pink light of the spring sunset. She walked with a certain stateliness, taking long, measured strides. She wore a grey suit and an attractive hat that slightly resembled a man’s. She carried an um brella in her left hand in her right a bouquet of violets. And she too was a hunchback

Someone has no mercy for man!

1930

Untitled (I couldn’t think of a fitting one) 

From the perspective of the female hunchback in Ivan Bunin’s “The Hunchback’s Affair”

by Andria Chkuaseli

Her hand gripped the pen tightly, hovering over the letter. There was a beauty to her writing, she noted, as wisps of smoke slowly drifted from the paper, a reminder to how swiftly she wrote. Around her, the torn and crumpled pieces lay around, littering the floor and desk, a harsh reminder to how she had so desperately struggled to find the words which would paint her in a light she knew her form could never achieve. Her sharp eyes gazed and glided, searching for a mistake. She stared so intensely that she started to wonder whether the act of finding one would sadden her or bring her joy. She pondered the thought of spending the rest of her time, writing letters which would never be sent. Her heart ached at the pain, yet she smiled. She was used to pain, perhaps she grew to enjoy it after so long. 

She took one more longing look at the letter. Her eyes searched for mistakes which she knew weren’t there. She had spent so long perfecting it that she was ashamed. At herself or something else, she was not certain. Her back was a part of her, her curse to bear, and yet it felt like a stranger to her, poking a silver knife into her exposed flesh. A parasite which took nothing, except for her humanity, in the eyes of others and sometimes herself. She had long since forgone a mirror. It made life difficult, but a hunchback isn’t used to a comfortable living. Finally, her long slender fingers gently grab the paper. Folding it, she placed it into a parcel, and went out to put it in the post box. Her hands were shaking, but she willed them forward, slowly pushing the letter inside. She waited for a soft thud to reach her ears, but it never did. 

She stood in the square, dressed in the grey suit she said she would be in, as her left hand gently held on to an umbrella. How much longer did she have to wait. The anxiousness in her heart worried her. She had forgotten to bring a watch, and was afraid of leaving. She did not trust her legs to bring her back if she left. A chill had frosted her spine, despite the warm spring breeze in the air. Her eyes kept darting, like a hare in a field, until she found him. A grey tie dashed with red, and lilac-colored gloves adorning his hands. To anyone else, he was just a mere hunchback, but to her, he was temptation incarnate. She went down the rabbit hole, and strode towards him. He had yet to see her, and her mind wandered to what they would say, what they would do together. And as quickly as she had found her wonderland, she was brisked away, for the storm that was his eyes had washed her away. He had found her, and his eyes held nothing but shock, the familiar repulsion slowly setting in, as it always had, whenever someone gazed at her.

And as his eyes delved into sadness, she smiled, as colorless tears started to stream down her face. A hunchback, disgusted by a hunchback. She bit back a laugh. There was no monster crueler than life.

May 18, 2020

მასწავლებელი

აზერ მუსაოღლუ

წარმოიდგინეთ  გზის  ორი  მხარე.  მაღალი  თუთის ხეების, კუნელის და მაყვალის  ბუჩქების  მქონე  გზა,  რომლის  ერთ  მხარეს  არხი  გადის,  ამ  გზის  დაახლოებით  7-8  კილომეტრი  ნახევრად მოასფალტებულია, ნახევრად  კი მიწაა. წარმოიდგინეთ?… ახლა წარმოიდგინეთ 27-28 წლის მასწავლებელი, რომელიც ამ გზით სოფლისკენ ზურგზე მოკიდებული წიგნებით და რვეულებით  სავსე  ჩანთით  მიდის.  ის ახალგაზრდა  მასწავლებელი დილის 6 საათზე იღვიძებდა ერთ  კარაქს და პურზე წასმულ ლეღვის მურაბასთან  ერთად ტკბილ ჩაის სვამდა და იმ გზას ყოველდღიურად გადიოდა.

გრძელ გზას იმიტომ გადიოდა, რომ სოფლის ბავშვებისთვის წერა, კითხვა და აზროვნება ესწავლებინა. სკოლასთან მისვლამდე, გრძელი გზის გამო  ფიქრისთვის დიდი დრო ჰქონდა, ასე გზაც  თითქოს მოკლდებოდა და სკოლაში ნახევარი საათით ადრე ზოგჯერ, სკოლის დირექტორზე ადრეც კი მიდიოდა. გზად  თუ  სოფლისკენ მიმავალი მანქანა შეხვდებოდა,  სკოლაში კიდევ უფრო ადრე უწევდა მისვლა და კართან ერთი საათი იცდიდა.  ამიტომაც, როდესაც შორიდან მომავალ მანქანას დაინახავდა გულში ეხვეწებოდა, რომ არ გაეჩერებინათ მისთვის.  ყველაზე გვიან სკოლაში ის მასწავლებლები მიდიოდნენ ვინც  ახლოს  ცხოვრობდა.  გაკვეთილების დასასრულს  სკოლაში  ახალგაზრდა  მასწავლებელი  და დირექტორი რჩებოდნენ, რომლებიც იმავე სოფელში არ ცხოვრობდნენ. საინტერესოა, ეს ყოველთვის ასე ხდებოდა? მთავარი ის კი არ არის  ვინ ადრე ან გვიან მიდიოდა, უბრალოდ იმის თქმა მინდა, რომ ჩვენი ახალგაზრდა  მასწავლებელი  ყველა  საქმეს დროულად ასრულებდა.  გაკვეთილზე  შესვლას,  ზარის დარეკვას, დაძინებას, გაღვიძებას  ყველაფერს  თავის  დროზე  ასწრებდა. დღემდე  ასე  ყოფილა -– დროულად მისულა სკოლაში, დროულად  დაამთავრა სკოლა, დროულად ჩააბარა უნივერსიტეტში, დროულად დაამთავრა, მუშაობაც დროულად დაიწყო და სხვა. როგორც ამბობდნენ ერთი რამ არ ჰქონია თავის დროზე შესრულებული –- ქორწინება. არ ეთანხმებოდა ამ ნათქვამს და ამბობდა, რომ მაგასაც თავისი დრო აქვსო.

ახალგაზრდა  მასწავლებელი,  რომელიც  ყველაფერს  დროულად  ასრულებდა  სკოლაში  მისვლის პირველივე დღიდან მოსწავლეებთან საერთო ენა მონახა. თავი ისე კი არ მოჰქონდა, როგორც მკაცრ მასწავლებლებს შეეფერებათ, არამედ  ისე, როგორც ბავშვების მეგობარის,  თვითონ იყო ბუნებით ასეთი. ყოველდღე დიდი სიყვარულით მიიჩქაროდა კლასში.  მუშაობა დაიწყო იმ მოსწავლეებიდან, რომლებიც ყველაზე  სუსტები  იყვნენ.  კლასში  ყველა  მოსწავლესთან  ერთნაირი  მიდგომა  ჰქონდა.  ბავშვების სიყვარულიც დროზე დაიმსახურა. მოსწავლეები, რომელებიც არ სწავლობდნენ სწავლა დაიწყეს, ვინც ვერ წერდა წერა დაიწყო, ვინც გაკვეთილზე ბევრს ლაპარაკობდა შემდეგ კარგად იქცეოდა. უკვე არავინ  აგვიანებდა  და აცდენდა გაკვეთილს მეტიც, მოსწავლეები შესვენებაზეც არ გადიოდნენ კლასიდან, არც უნდოდათ გასვლა, ისხდნენ და თავიანთ მასწავლებელს უსმენდნენ, მეტ ინტერესს იჩენდნენ, მეტ კითხვას უსვამდნენ, მეტს სწავლობდნენ. ორი წელი ასე გაგრძელდა. მოსწავლეებმა გაკვეთილების მეცადინეობის გარდა მასწავლებლის მიერ მოტანილი მხატვრული ლიტერატურაც წაიკითხეს და ბევრი რამ ისწავლეს.

ნელ-ნელა  სხვა  მასწავლებლებმა  ახალგაზრდა  მასწავლებელზე  ეჭვის თვალით  ყურება  დაიწყეს, გამომდინარე იქედან, რომ მისი მოსვლის შემდგომ სახლში მაშინ ვერ მიდიოდნენ, როცა მოუნდებოდათ. მასწავლებლები კი შესვენების დროს მოტანილი სხვადასხვა ნივთებით ვეღარ ვაჭრობდნენ.  მოსწავლეები მეტად მომთხოვნები გახდნენ. ახალგაზრდა მასწავლებელმა დირექტორის ნდობა მალევე მოიპოვა. როცა  თვითონ დირექტორი სკოლაში არ იყო ყველაფერს მას ავალებდა. ის სკოლაში ინტელექტუალურ შეჯიბრს მართავდა, მოსწავლეები მიჰყავდა დედაქალქში მუზეუმების, გალერეების, უნივერსიტეტების გასაცნობად. ის მოსწავლეებისთვის და დირექტორისთვის საყვარელი ადამიანი იყო. როცა დირექტორი სხვა მასწავლებლებს უსაყვედურებდა  ახალგაზრდა მასწავლებელი ყოველთვის  მაგალითად მოჰყავდა. ამას სხვები  ვერ იღებდნენ. ყოველთვის, როცა სამასწავლებლოში იკრიბებოდნენ ახალგაზრდა მასწავლებლის მისამართით ცუდ სიტყვებს ამბობდნენ. მიზეზად კი მის დაუოჯახებლობას ასახელებდნენ და  ამბობდნენ, რომ ახალგაზრდა, სიმპატიური ბიჭისთვის გოგოებთან საკლასო ოთახში 45 წუთის გატარება არასწორი იყო.   ის კი მათ ახსენებდა, რომ კლასში არა მხოლოდ გოგონები,  არამედ ბიჭებიც იყვნენ.  შემდეგ სამასწავლებლოდან ეზოში გადიოდა და მოსწავლეებს ესაუბრებოდა. ხანდახან მათ თამაშებშიც ერთვებოდა. ასე ახალგაზრდა მასწავლებელი შესვენების დროს სამასწავლებლოში აღარ შედიოდა. ან კლასში წერა-კითხვით იყო დაკავებული ან მოსწავლეებს ესაუბრებოდა.

მასწავლებლები ყოველთვის ცუდად საუბრობდნენ მასზე, თუმცა ამას ის ყოველთვის ნორმალურად იღებდა, ასაკოვან და ახალგაზრდა თაობას შორის მუდმივ დავად ღებულობდა. თავს პირობა მისცა, რომ ამ დავის გამო უკან არ დაიხევდა. თუ ათ მასწავლებელს არ უყვარდა, სამაგიეროდ ყველა მოსწავლის სიყვარული დაიმსახურა.

ჯერჯერობით უცოლობის გარდა არანაირი „ცოდვის“  მქონე ახალგაზრდა მასწავლებელი ბავშვების ზნეობის გაფუჭებაში დაადანაშაულე. ს ისიც კი დააბრალეს, რომ მათ  ”უზნეო“ ლიტერატურას და ეროვნულ-–მორალური  ღირებულებების საწინააღმდეგო  ხელოვნების  ნიმუშებს  აცნობდა. დირექტორთანაც კი გაასაჩივრეს, თუმცა  დირექტორმა გამოაცხადა, რომ ყველაფერი იცის, და ყოველივე ეს განათლების სამინისტროს ახალი პროგრამაა.

შემოდგომაზე და ზამთარში გრძელი გზის ფეხით გავლა იმდენად რთული იყო, რომ ახალგაზრდა მასწავლებელმა ქოლგა და ველოსიპედი იყიდა. მოსწავლეების გარდა კი  მას ყველამ დასცინა. „კაცმა ქოლგა არ უნდა ატაროს“, „კაცმა არ უნდა ატაროს ველოსიპედი“ მსგავსი სიტყვებით მას მასხრად იგდებნენ. სოფლის მოხუცებიდან დაწყებული ახალგაზრდებამდე. სკოლის მასწავლებლებიც მის ქოლგას და ველოსიპედს მასხრად იგდებდნენ და დასცინოდნენ. ის ყურადღებას არ აქცევდა და არ პასუხობდა. სოფლის წერა-კითხვის უცოდინარმა ახალგაზრდებმა, რომლებიც მთელ დღეს ჩაიხანაში ატარებდნენ რამდენჯერმე მასწავლებლის ველოსიპედს საბურავები გაუფუჭეს, გზაზეც გააჩერეს და გააფრთხილეს, რომ ქოლგით და ველოსიპედით სკოლაში არ მოვიდეს, თუმცა მასზე ამანაც არ იმოქმედა, მეტიც  ახალ ნივთებს იყენებდა, მაგალითად, საწვიმარიც იყიდა, თავზე გადმოსახურავი ქოლგაც. ასე დაჯდებოდა ველოსიპედზე და კვლავ სკოლისკენ მიიჩქაროდა, რა თქმა უნდა, სოფლის მაცხოვრებლებს ეს კიდევ უფრო მეტად აბრაზებდა. ახალგაზრდებს, ვისაც მანქანა ჰყავდათ წვიმიან ამინდში სპეცილურად მის გვერდით გაივლიდნენ და გუბის წყლით ასველებდნენ. სკოლის მოსწავლეებმა მას სოლიდარობა გამოუცხადეს და  მათაც წვიმაში ქოლგა ეჭირათ ხელში. ვისაც საშუალება ჰქონდა ველოსიპედიც იყიდა და სკოლაში ველოსიპედით დაიწყეს სიარული. ბიჭების ქოლგით და გოგონების ველოსიპედით სიარულს მასწავლებლებიც ვერ იღებდნენ და ბავშვების ზნეობის „გაფუჭებისათვის“ მასწავლებელს  განათლების სამინისტროშიც უჩივლეს. სამინისტროს მონიტორინგის შემდეგ ახალგაზრდა მასწავლებლის მიერ განხორციელებული საქმეები დადებითად შეფასდა და სამაგალითო საქციელისთვის მას ხელფასიც მოუმატეს.  ამის შემდეგ ყველა დადუმდა, მასწავლებლები არ ელაპარაკებოდნენ, სოფლის მაცხოვრებლები კი არ ესალმებოდნენ. ის კი თავისი საქმის დღითიდღე გაუმჯობესებას ცდილობდა.  ახალ-ახალი წიგნები მოჰქონდა მოსწავლეებისათვის და ახალ ცოდნას სძენდა.

ახლა კი  ზემოაღნიშნული გზა ისევ  წარმოიდგინეთ.  გზის  შუაში კი წვიმისგან  დასველებულ  მიწაზე დაწოლილი,  ცხვირ-პირ დასისხლიანებული  ახალგაზრდა  მასწავლებელი  წარმოიდგინეთ. წარმოიდგინეთ?… დიახ… ჩვენი ახალგაზრდა მასწავლებელი 3-4 წუთის წინ სოფლის იმ ახალგაზრდებმა სცემეს, რომლებსაც თავიანთ ცხოვრებაში ერთხელ მაინც „ლეილი და მეჯნუნი“, „რომეო და ჯიულეტა“ არ აქვთ წაკითხული. რამდენიმე დღის წინაც გააჩერეს მასწავლებელი გზაში და ჰკითხეს თუ რატომ არ არის დაოჯახებული და მისი ცემა სცადეს.  მერე ხშირად სკოლის ეზოში მიდიოდნენ და მოსწავლეებს ახალგაზრდა მასწავლებელზე კითხვებს უსვამდნენ.

ერთ დღეს მან დირექტორს ჰკითხა, „ამ ბიჭებს სკოლის ეზოში რა უნდათ“. დირექტორმა ღრმად ამოისუნთქა და თქვა, რომ ისინი გოგოებისათვის მოდიან სკოლაშიო. ყველაფერი გასაგები იყო… ახლა ეს „ძლიერი“, სოფლის მდიდარი მაცხოვრებლების შვილები მასწავლებელს  იმ გოგონებზე ეჭვიანობდნენ, რომლებიც უყვარდათ.

ერთ დღეს მასწავლებელმა შეამჩნია, რომ  ერთ-ერთი  აქტიური  გოგონა კლასში  უხასიათოდ იყო და შესვენებაზე სთხოვა, რომ კლასში დარჩენილიყო და მოწყენის მიზეზი ჰკითხა. გოგომ იტირა და თქვა, რომ მშობლებს მისი გათხოვება იმ   ერთ-ერთ ბიჭზე უნდოდათ, რომელიც სკოლის ეზოში მოდიოდა და მას ელოდა. გაკვეთილების მერე სახლამდეც აცილებდა,  მას კი ეს აწუხებდა.

მასწავლებლები ამბობდნენ, რომ ისინი ერთმანეთის შესაფერისები არიან, ბიჭი მდიდარია და გოგოს მასზე უარის თქმას ჭკუასუსტობას უწოდებდნენ. ახალგაზრდა მასწავლებელმა გაიგო  ეს და ძალიან ბრაზდებოდა, ის გოგოს მხარეს იყო.  ზუსტად მას შემდეგ მეორე დღეს ის გზაში გააჩერეს და სცემეს, ველოსიპედი გაუფუჭეს დაუმახინჯეს და ახლომდებარე არხში გადააგდეს. ჩანთა გახსნეს და წიგნები ტალახიან წყალში ჩააგდეს.

მან მუშტის და ფეხის დარტყმისგან თავი ძლივს ასწია და  არხში ხელ-პირი დაიბანა, ტალახი გაიწმინდა. ველოსიპედი ისეთ მდგომარეობაში იყო, რომ  არ  გამოადგებოდა. დასვლებული  წიგნები  კი  ჩანთაში ჩადო და გზა გააგრძელა.

მთელი გზა მომხდარზე ფიქრობდა. მოსწავლეები გაახსენდა და დაიფიცა, რომ  ნათელი მომავლისათვის,  წიგნისთვის,  წერისთვის,  განათლებისთვის და  ადამიანობისთვის  ბოლომდე იბრძოლებს.

მომხდარი ფაქტის შემდეგ ერთი კვირა სკოლაში არ გამოჩენილა, არავისთვის არ უთქვამს, რომ სცემეს. ოჯახში კი სიტუაციის ასახსნელად ძაღლების თავდასხმა მოიმიზეზა. სოფელში უმეტესობამ იცოდა, რომ  სცემეს. მოსწავლეებმა მისი ველოსიპედი არხიდან ამოიღეს და წაიღეს.

ერთი კვირის შემდეგ ჩანთა მოკიდებული, რომელიც წიგნებით ჰქონდა სავსე   ახალ ნაყიდ სკუტერში ჩაჯდა და სკოლაში წავიდა. ახლა კი  სახლიდან გვიან გამოსვლა შეეძლო, 15-20 წუთში სკოლაში იყო.  მოსწავლეებს ძალიან  გაუხარდათ  მისი  დანახვა. მისი  სკოლაში არყოფნის დროს მოსწავლეები გაკვეთილებს არ აცდენდნენ თავად უწევდნენ თავს მასწავლებლობას და გაკვეთილებს სწავლობდნენ. ეს ახალგაზრდა მასწავლებელისათვის ძალიან სასიხარულო ამბავი იყო. ყველაზე ცუდი ამბავი კი  აქტიური გოგონას მოტაცება იყო იმ ბიჭის მხრიდან, რომელიც სკოლის ეზოში ხშირად დადიოდა.  როგორც ბავშვები ამბობდნენ, გოგოს მშობლები ბიჭთან შეთანხმებულები იყვნენ. იმ დღეს პირველად დაინახეს მოსწავლეებმა მასწავლებლის თვალებზე ცრემლი.

ნელ-ნელა ახალგაზრდა მასწავლებელი სოფელში არასასურველ ადამიანად იქცა. ის მხოლოდ სკოლის დირექტორს და მოსწავლეებს უყვარდათ. სოფლის ყველა  უხუცესი, ახალგაზრდები, რომლებიც მთელ დღეს  ჩაიხანაში ატარებდნენ ყველა მის მტრად გადაიქცა. რამდენჯერმე რეგიონის რესურს-ცენტრში მის შესახებ საჩივარი შეიტანეს. ვითომ ახალგაზრდა მასწავლებელი მოსწავლეებს ცუდ გზაზე აყენებდა, მისი ჩამოსვლის შემდეგ ბავშვებს სახლში საქმეს ვეღარ აკეთებინებდნენ, მიწას ვერ ამუშავებდნენ, ბალახს  ვერ თიბავდნენ, ისინი მთელი დღე წიგნს კითხულობდნენ. როცა მშობლები რამეს ავალებდნენ, ბავშვები მშობლებს პასუხობდნენ ახალი სიტყვებით როგორიცაა – „ბავშვთა უფლებები“, „მოსწავლის ვალდებულება“. მასწავლებლის სიტყვა მათთვის კანონი იყო. გოგო-ბიჭიანად ყველას ქალაქში წასვლა და უნივერსიტეტებში სწავლა უნდოდათ. აქ ჩვენს საქმეს ვინ გააკეთებს, ვინ დაგვეხმარება.  გოგო და ქალაქში სწავლა და დარჩენა,  ბიჭებთან ერთად სწავლა? კიდევ ამ მასწავლებელმა გოგონებს ისე შეუცვალა აზროვნება გათხოვებაზე, რომ ვესაუბრებით გიჟდებიან.  გოგოს რა უფლება აქვს მშობლებს სიტყვა შეუბრუნოს. ეს ახალი მასწავლებელი ჩვენს ადათ-წესებს დასცინის. ვითომ ეს ყველაფერი უკუსვლაა. თქვენი ჭირიმე მითხარით ახლა როგორც ამბობენ ამ მასწავლებელს, ძველ ბაზარში ახალი წესის დანერგვა უნდა? იმ დღეს მამედის გოგოს ხელის სათხოვნელად მოვიდნენ. გოგომ რა თქვა იცით? მე სკოლას დავამთავრებ, უნივერსიტეტში ვისწავლი, შემდეგ ვიმუშავებ, მერე კი ვინც შემიყვარდება მაგას გავყები ცოლადო. ამის შემდეგ შენ მამედს რაში სჭირდები. თუ მამედს ერთ ჭიქა ჩაის ვერ დაუსხამ, საჭმელს ვერ მიუტან, ტანსაცმელს ვერ გაურეცხავ, სახლს ვერ დაასუფთავებ, მამედისთვის შვილიშვილებს ვერ გააჩენ, მაშინ მამედს რად უნდიხარ. ამ სოფელში კაცები  სად დაიხოცნენ, რომ შენ უნდა იმუშაო და ასე შემდეგ.

რესურსცენტრში მომუშავე თარჯიმანს შერცხვა მათი ნათქვამი, რომ ეთარგმნა და შეეცადა მათთვის აეხსნა, რომ  მასწავლებელს მათი  შვილებისთვის კარგი მომავალი უნდა, წერას და კითხვას ასწავლისო. გოგონების გათხოვებას რაც შეეხება, მათ ჯერ უნდა ისწავლონ, იმუშავონ, მერე თავად გადაწყვეტენ თუ ვის გაჰყვენ ცოლად. დიახ, უნდა იმუშაონ. კარგი არ იქნება, თუ თქვენი შვილებიც, როგორც ქართველები მასწავლებლად, ექიმად, მეცნიერად, სპორტსმენებად იქნებიან ჩამოყალიბებულნი. თქვენ კი შვილებს მსახურებად, დამლაგებლებად ზრდით. ადამიანები ხელჩაკიდებულნი ნათელი მომავლისათვის უნდა იბრძოდნენ.

სოფლის მაცხოვრებლებმა თარჯიმანზე თქვეს, ესეც მასწავლებლის მხარეს  არისო და მოგვიანებით საჩივრისთვის თავიანთი თარჯიმანი მიიყვანეს. რესურს-ცენტრის თანამშრომლებს მობეზრდათ მათი საჩივრები და ახალგაზრდა მასწავლებელი მიიწვიეს ცენტრში, სხვა სკოლაში მუშაობა შესთავაზეს. მან ეს შემოთავაზება არ მიიღო და თქვა, რომ ბოლომდე იბრძოლებს, იბრძოდა კიდეც  ახალ მომხდარ მოვლენამდე.

სასწავლო წელი დასასრულს უახლოვდებოდა. ახალგაზრდა მასწავლებელმა მოსწავლეებს 45 წუთის განმავლობაში თავისუფალი თემის წერა დაავალა. ზარის დარეკვის შემდეგ ყველა თავიანთი რვეული  მასწავლებელს დაუტოვეს და  კლასიდან გავიდნენ. საღამოს სახლში რვეულების შემოწმების დროს ზემოაღნიშნული ამბავი დახვდა. გოგონებიდან ერთ-ერთმა სათაურით „აღიარება“ დაწერა.  ნაწერი კი ასეთი იყო:

„დიდი ხანია თქვენთვის ამის თქმა მინდოდა,  მაგრამ  როგორ ან  რა  დროს  მეთქვა  არ  ვიცოდი. ამ გაკვეთილმა კარგი შესაძლებლობა მომცა. იმედი მაქვს, სწორად გაიმგებთ და მოსწავლე-მასწავლებლის ურთიერთობაზე ცუდათ არ აისახება. თქვენ ჩემი ნამდვილი მასწავლებელი გახდით, არა მხოლოდ ჩემი, ყველა მოსწავლის, მაგრამ ჩემს  და სხვებს შორის განსხვავება ისაა, რომ მე თქვენ მიყვარხართ. დღე და ღამე მხოლოდ თქვენზე ვფიქრობ. როცა ვკითხულობ, ვწერ, თვალწინ სულ თქვენ ცოცხლდებით ხოლმე. გთხოვთ, ნუ მიბრაზდებით. სიყვარული ხომ თქვენ გვასწავლეთ. თქვენ ამბობდით, რომ სიყვარული ყველაზე მაღალი გრძნობაა, არც ერთ ჩარჩოში არ ირგებსო, ის თავისუფალია. მაპატიეთ… შეიძლება არასწორად ვიქცევი. მაგრამ ამ წინადადებებს ჩემს გულს ვუსმენ და ისე ვწერ. მე თქვენ მიყვარხართ!“.

მასწავლებელმა „აღიარება“ წაიკითხა და დიდ ხანს ფიქრობდა. დიახ… ახლა იმის წინაშე დადგა, რისიც ყველაზე მეტად ეშინოდა. სულ ეშინოდა თავისი მოსწავლის შეყვარების, მაგრამ პირიქით მოხდა, მოსწავლეს შეუყვარდა მასწავლებელი. ეს მისთვის მოულოდნელი გამოცდა იყო. ამ გამოცდის ჩაბარებას შეძლებს? სოფლის მაცხოვრებლებსაც , სწორედ ასეთი რამის გაგონება უნდოდათ. ისედაც ჭორებს ავრცელებდნენ, რომ გოგონებს „აფუჭებდა“. მას ამ სოფელში ყველაზე მეტად გოგონებთან ურთიერთობა აშინებდა.  თავისი თავის დადანაშაულება დაიწყო. რა გააკეთა ისეთი, რომ მსგავსი მოვლენის  წინაშე დადგა . მერე ისიც გაიფიქრა ეს რამე ცუდი განზრახვა ხომ არ იყო.. არა! მას სჯეროდა თავისი მოსწავლეების.  მათგან ასეთი  „თამაში“ მისთვის წარმოუდგენელი იყო. ეს ნამდვილი სიყვარული იყო. სუფთა, ცოდვებისგან შორს მდგარი  სიყვარული.

ამ მოვლენამ მთელი მისი ცხოვრება შეცვალა. დილით კლასში შესვლის დროს იმ გოგოს ადგილი ცარიელი დახვდა. ერთი კვირა ასე გაგრძელდა. როცა მასწავლებელმა მიზეზი ჰკითხა სხვა ბავშვებს მათ უპასუხეს, რომ ის ავად იყო. მან ფურცელზე რაღაც დაწერა, გოგოს რვეულში ჩადო და მის ყველაზე ახლო დაქალეს, სანდო მოსწავლეს ჩააბარა და მისთვის სახლში მიტანა სთხოვა. ენდობოდა, მაგრამ  დილამდე ნერვიულობდა, რომ რვეული სხვის ხელში არ აღმოჩენილიყო. მეგობარმა რვეული გადასცა და მასწავლებლის ნათქვამიც უთხრა – „გაეცნოს თავის შეცდომებს“. რვეულში ჩადებულ ქაღალდზე ეწერა:

„მეც მიყვარხარ, მაგრამ ეს ის სიყვარულია, რაც მასწავლებელს მოსწავლის მიმართ აქვს. მხოლოდ შენ კი არა ყველა მიყვარხართ, როგორც ჩემი ახლობლები და ძვირფასი ადამიანები. ჩვენს შორის სიყვარული მხოლოდ ასეთი შეიძლება იყოს. სიყვარული  არც  დანაშაულია და არც  ცოდვა.  ამიტომ, შენ არ გიბრაზდები. მე შენი მესმის. სინამდვილეში ეს ჩემი ბრალია, რომ სიყვარულის განვითარებაზე სხვა მიმართულებით შევქმენი პირობა. ასე არ უნდა მომხდარიყო. შენ ძალიან ახალგაზრდა ხარ და მომავალი წინ გაქვს. მჯერა, რომ ვინც უნდა შეგიყვარდეს ეს ადამიანი მე არ უნდა ვიყო. შენს სუფთა სიყვარულს მე არ ვიმსახურებ, მაპატიე….

თუ გაკვეთილებს გააცდენ და  სკოლაში ჩემს გამო არ მოხვალ, მე ჩემი საყვარელი საქმისთვის თავის დანებება მომიწევს, ჩემს ბრძოლას შევაჩერებ, დავემორჩილები. ამას კი იმედია, ოდესმე გაიგებთ და მე მაპატიებთ. გთხოვ, არ გააცდინო გაკვეთილები“.

თავდაპირვალად მოსწავლე მის თხოვნას არ ასრულებდა. გოგონა სკოლაში კვლავ არ დადიოდა. მთელი დღე სახლიდან არ გადიოდა, ტიროდა.  სოფელშიც გავრცელდა ჭორები. ყველა იმაზე საუბრობდა გოგომ ასე უცებ როგორ მიატოვა სკოლა, ისინი მის უცნაურ დაავადებაზე ჭორაობდნენ. მასწავლებელმა ბევრჯერ სთხოვა, ბევრს შეეცადა, დირექტორიც გააგზავნა მასთან სახლში, მაგრამ გოგონა ისევ არ მოვიდა სკოლაში. ნელ-ნელა მისი მდგომარეობა გაუარესდა, ნამდვილად ავად გახდა. საწოლიდან ვერ დგებოდა, საჭმელს არ ჭამდა, არავის  ელაპარაკებოდა. ღამით  მაღალი ტემპერატურა ჰქონდა, დილამდე არ უწევდა ტემპერატურა. ბოდვაც დაიწყო. ერთ ღამეს კი  სიცხიანმა გოგონამ თავისი მასწავლებლის სახელს იძახდა ძილში  და მშობლემა ეს გაიგეს. დილით კი მთელ სოფელში გავრცელდა ეს ამბავი.  გოგონას ავად ყოფნის მიზეზად მასწავლებელი დაასახელეს, დაადანაშაულეს  და სკოლაში მივიდნენ .

სკოლის წინ სოფლის მაცხოვრებლები ჯოხით და ჯაჭვით ხელში, მასწავლებლის გარეთ გამოსვლას ითხოვდნენ. ხმაურზე მოსწავლეები და მასწავლებლები ფანჯრის მინებიდან  შეიკრიბნენ. სკოლაში რა ხდებოდა ვერავინ მიხვდა. ახალგაზრდა მასწავლებელმა ყველას გასაგონად თქვა, რომ  ადგილებს დაბრუნებოდნენ. დირექტორი საკითხის გასარკვევად მოსახლეობასთან მივიდა. ხმაური უფრო იმატა  ახალგაზრდა მასწავლებლის გარეთ გამოსვლას ითხოვდნენ. დირექტორს აბრალებდნენ, რომ მასწავლებელი მან მიიღო სკოლაში.

ახალგაზრდა მასწავლებელი ფანჯრიდან ყველაფერს ხედავდა, ვერ მოითმინა და  გარეთ გავიდა.  მიუახლოვდა მოსახლეობას და სთხოვა დირექტორი გაეშვათ. მოსახელობამ მას ცემა დაუწო. დირექტორს ჩარევა უნდოდა, მაგრამ ხალხის ბრბო ურტყამდა. მასწავლებლები სკოლის კართან იდგნენ და მოსწავლეებს გარეთ არ უშვებდნენ. სკოლის ეზოში სირბილით მომავალი გოგონას ყვირილზე „გაჩერდით“, ყველა თავის შეჩერდა. ბრბოში შევიდა, ტანისამოს დახეულ მასწავლებელს მიუახლოვდა, რომელიც მიწაზე იწვა და  ჩაეხუტა და ტირილი დაიწყო.. „თქვენ რა გააკეთეთ? მისი ბრალი არაფერია…

მოსწავლეები გარეთ გამოვიდნენ. მათ მიწაზე, მოსწავლის კალთაზე უგონოდ დაცემული მასწავლებლის გარშემო წრე შეკრეს.  ხალხს და მასწავლებელს შორის თვიანთი წრით კედელი შექმნეს. გარშემო სიჩუმე იყო. მხოლოდ გოგონას ტირილის ხმა ისმოდა, რომელიც მასწავლებლის სისხლიან თავს ეხუტებოდა.  შემდეგ… შემდეგ რა მოხდა? ამას არ დავწერ. ამის გასარკვევად თვითონ მიდით სოფლის სკოლებში, მოძებნეთ ის მასწავლებელი…ისევ მინდა, რომ გრძელი გზა წარმოიდგინოთ, ამ გზაზე კი  მიმავალი მასწავლებელი, რომელსაც ზურგზე წიგნებით სავსე ჩანთა აქვს მოკიდებული. სოფლისკენ მიმართული ჩრდილი… ეს ახალგაზრდა მასწავლებლის ჩრდილია.

ავტორი: აზერ მუსაოღლუ

თარგმნა: აინურა ალიევა

ჩემი უკანასკნელი სარძევე კბილი

მოუთმენლად ველოდი, თუ როდის მომექანებოდა მორიგი სარძევე კბილი, რადგან ამას  მთელი  ცერემონია  მოჰყვებოდა,  რომელიც ჩვენს ოჯახში დაურღვეველ  წესად იყო უკვე  დამკვიდრებული.

კბილის მოქანების ამბავი პირველად მამას უნდა გაეგო. მე მამასა და ტელევიზორის ეკრანს შორის ვდგებოდი, მომხდარისათვის უფრო მეტი მნიშვნელობა რომ მიმენიჭებინა, უსიტყვოდ ვაღებდი პირს და ენით საზეიმოდ ვაწვებოდი მოქანებულ კბილს.-  მოიტა  ბავშვის კბილის კოვზი, – მიმართავდა მამა დედას. „კბილის  კოვზად“  წოდებული ერთი ტარმოჩუქურთმებული ვერცხლის კოვზი იყო, რომელსაც  მხოლოდ კბილის  მოქანების  შემთხვევაში  თუ  ამოიღებდნენ  უჯრიდან. გარდა ამისა მხოლოდ მამას ჰქონდა უფლება შეემოწმებინა თონის დანთების დრო იყო ნამდვილად, თუ  არა.  დედაჩემი  გამოაღებდა სამზარეულოს თეთრი კარადის ზედა კარს, ამოიღებდა ვერცხლის კოვზს და მამას მისცემდა.  მამაჩემი კოვზის ტარით ფრთხილად  მიაწვებოდა მოძრავ  კბილს  და იტყოდა კვირამდე კარგად მოფამფალდება, კვირას თონეს გავაჩაღებთ. ამით  იწყებოდა  ჩემი  ტანჯვა. არადა არ დგებოდა  კვირა.  თენდებოდა  და არ ღამდებოდა. ბოლოსდაბოლოს  შაბათს  საღამოს  მე  და  დედა  ვირჩევდით  მეორე  დღისთვის  ჩასაცმელ  კაბას, ბაფთებს, ფეხსაცმელებსა  და   წინდებს… ჩვენი  სახლი  პატარა  და  ერთსართულიანი  იყო.  თონე  ჩვენს  ქოხთან  უფრო  ახლოს  იდგა,  ვიდრე  ბიძაჩემის ორსართულიან  ქვის  სახლთან.  ჩვენ და ბიძაჩემი ვცხოვრობდით ერთი დიდი ბაღის სხვადასხვა კუთხეში  აშენებულ  სახლებში  და  პატარაობისას  მიძნელდებოდა  გარჩევა, რა  იყო  ჩვენი  და  რა  ეკუთვნოდა  ბიძაჩემის  ოჯახს. მხოლოდ მე  მქონდა  ნებადართული  ისე დამერღვია ყველა საზღვარი,  გამეთელა ბოსტანის ყველა  კვალი და დამეტეხა ყველა მსხმოიარე ხილის ტოტი, როგორც  მე მსურდა. რაც  შეეხება თონეს,  ის  ხომ  მთლიანად  ჩემი  იყო და ჩემი. უპირველეს  ყოვლისა,  ეს  თონე  ყლაპავდა  ყველა  ჩემს  სარძევე  კბილებს,  გარდა  ამისა, ქათმების   საბუდრისაკენ   მიმავალი   გზა  თონეს  გვერდს ჩაუვლიდა, მე  კი თოხლოდ მოხარშული კვერცხი  ძალიან  მიყვარდა.

კვირა  დილით  უთენია  კვამლის მწკლარტესუნი და ჩემი აცრემლებული თვალები მაღვიძებდნენ.  ამჯერად  ხმელი  ფოთლები  და  წკირები, რომლებსაც  თონეში  ტკაცა-ტკუცი  გაუდიოდა  უსიამოვნო  შეგრძნებას  არ იწვევდა  ჩემში. მე  სხვა  დანარჩენი  დღეებივით  აღარ  ვნებივრობდი  საწოლში, წამოვხტებოდი  და  ღამის  პერანგით  მივრბოდი  თონისკენ  მამაჩემთან  და  ისიც  აალებულ  თონესთან  მდგარი სწრაფად ხელში  ამიტაცებდა.

მამაჩემი  აუწერელად  ლამაზი  იყო. შავი  ფართო   თვალები ჰქონდა, მშვილდივით წარბები, ხორბლისფერი,  უზადო კანი, სწორი, ლამაზი ცხვირი და ამობურცული ტუჩები.  მართალი  რომ  ვთქვა, მე ეს ყველაფერი აღარც  კი  მახსოვს, დედაჩემის  მონაყოლიდან  ვიცი. აბა ხუთი  წლის  ბავშვს  საიდან  აქვს იმის შეგნება შეაფასოს მამამისი  ლამაზია  თუა  რა?   დედაჩემი   მიყვებოდა, რომ   მამას   მშვენიერი, ხავერდოვანი  ხმა  ჰქონდაო.   მე  მახსოვს, თუ როგორ მღეროდა ის  ჩემს  დაბადების  დღეებზე  და  ისე,  ყოველგვარი   მიზეზის   გარეშეც.  ღამღამობით  მიმღეროდა,  რომ  დამეძინა. სიტყვებიც  კი მახსოვს ,,მგელს  ერგოს  წილად  გული ჩემი, მხოლოდ დედაჩემს არ მოესწროს სიკვდილი  ჩემი“, – მღეროდა  მამა.

̶  დღეს  უნდა  ვიმღეროთ, მეტყოდა  თონესთან   მდგარი. მერე  ძირს ფრთხილად  ჩამომსვამდა და მეც ხტუნვა-ხტუნვით გავიქცეოდი  სახლისკენ,  ჩავიცვამდი  ლამაზ, საზეიმო  კაბას,  წინდებს,   ფეხსაცმელებს… მერე  კი, დედაჩემთან   ხელჩაკიდებული, მორთულ-მოკაზმული  ვბრუნდებოდი  თონესთან,   სადაც  უკვე  თავი  მოეყარათ   ბიძაჩემს, მის  ცოლსა  და  სამ  შვილს. ჩემს  გამოჩენაზე  ყველანი  ტაშს  უკრავდნენ.  მე  შუაში  გავჩერდებოდი, მამაჩემი არაყით  დაასველებდა  ძაფს  ჩააბამდა მოფამფალებულ ჩემს  სარძევე კბილს  და მოქაჩავდა. შემდეგ    მამაჩემს  კბილს  ფრთხილად  დადებდა  ლურჯ  ყვავილებიან  ხელსახოცზე    და მომცემდა.   შემდეგ  მე  და  მამა  თონეს  გარს  ვუვლიდით  და  ვმღეროდით  „თონევ, ჩემო  თონევ, მე  შენ  მოგცემ  ძაღლის  კბილს, შენ  მე მომე  ბატკნის  კბილი“. ამ  სიტყვებს  სიმღერით ვიმეორებდით  შვიდჯერ. მამაჩემი  ბოხი  ხმით  მღეროდა  მე  კიდევ  ვაკარკარებდი, ვცდილობდი  რაც  შემეძლო  კარგად  მემღერა, რადგანაც   მამაჩემმი   ამბობდა, რომ  თუ  კარგად  არ  ვიმღერებდი  თონე  გაბრაზდებოდა  და   უსწორმასწორო   კბილები   ამომივიდოდა. შვიდჯერ   გამეორების   შემდეგ  კბილს  თონეში  გადავუძახებდი.  ვცდილობდი  დამენახა, თუ როგორ  იწვოდა  ჩემი  კბილი,   მაგრამ  ვერ  ვახერხებდი, რადგანაც  ცეცხლის  ენები  სწრაფად  ნთქავდნენ  მას.  ყოველივე  ამის  შემდეგ  მივრბოდი  ჩემი  საწოლი ოთახისაკენ და ბალიშს ავწევდი, ვიცოდი იქ საჩუქარი უნდა ყოფილიყო ჩემი მორიგი სარძევე კბილის თონესთვის გადაცემასთან  დაკავშირებით. საჩუქრად ხან  თოჯინა  დამხვდებოდა,  ხანაც  დათუნია, ხან  კიდევ  ლამაზი კაბა… შემდეგ   უფროსები  მწვადს  წვავდნენ  (აბა ცეცხლს  ტყუილუბრალოდ  ხომ  არ  დაკარგავდნენ), ჩემთვის კი ეს სადღესასწაულო ღონისძიება საჩუქრის მიღებით მთავრდებოდა,  ამიტომაც ოჯახური  სადილიდან  ბევრ  რამეს  ვერ  ვიხსენებ.

როდესაც  უკანასკნელი  სარძევე   კბილი   მომექანა   მამაჩემი   საავადმყოფოში   იწვა. მე  დეიდა  ემილიას  სახლში  ვრჩებოდი,  ერევანში,   რადგანაც   ჩვენსას   სახლში  არავინ  იყო. დედაჩემი  მამას უვლიდა  საავადმყოფოში. კბილი  რამდენიმე  დღე  ინძრეოდა, შემდეგ  კი სულ  მოეშვა  და  ჩამოეკიდა.- მოდი  კბილს  ამოგიღებ, უცებ  არ  გადაყლაპო, – მითხრა  დეიდამ.- ვერცხლის   კოვზი   სოფელშია, – ვუთხარი  მე.- ვერცხლის  კოვზი  რად  მინდა, ხელით   მოგაძრობ…- როგორ  თუ ხელით? – გავიკვირვე  მე. ჩემთვის  უკვე  გასაგებიიყო, რომ დეიდაჩემი  სარძევე  კბილის  ამოღების წესებს არ ფლობდა და მოვითხოვე  მამაჩემთან  წავეყვანე   (პატარობისას  მე  თხოვნა  არ  ვიცოდი, მხოლოდ  მოვითხოვდი).  მეორე  დღეს  კბილი  თვითონ  მომძვრა. მე დეიდას  ხელსახოცი  ვთხოვე, მანაც  მომცა,   მაგრამ  ყვავილებიანი  კი   არა, ჩველებრივი,  თეთრი. მე  მაინც  გავახვიე  კბილი  ხელსახოცში  და  ჯიბეში  ჩავიდე. კვლავ  მოვითხოვე   წავეყვანე  მამასთან. მეორე დღეს დედაჩემის  ძმამ  საავადმყოფოში  წამიყვანა.   მამაჩემი  საწოლში  იწვა,  ფანჯარასთან. როცა  შევედი  საწოლიდან  წამოიწია,  ხელში  ამიყვანა და  დიდხანს  კოცნიდა  ჩემი ბეწვის  ქუდს. მე  ძლივს  დავაღწიე  თავი  მამაჩემის   ხელებს,   ჯიბიდან  ამოვიღე  ხელსახოცი, გავხსენი  და  შევეკითხე :- ახლა  რაღა უნდა ვქნათ?-  ვინ   ამოგიღო? – მკითხა  მამამ. – თვითონ  ჩამოვარდა, – ვუთხარი  მე – რა უნდა  ვქნათ, თონე უნდა ავანთოთ, – გაიღიმა  მამამ.- როდის? – ვკითხე მე.-ერთი  კვირის  შემდეგ   სახლში  წავალთ  და  ვიმღერებთ.მამაჩემმა   კბილი   გამომართვა, შემდეგ  საწოლის  გვერდით  მდგარი პატარა კარადიდან უჯრედაცხვირსახოცია მოიღო,  კბილი შიგ გაახვია  და მე მომცა.

ერთი  კვირის  თავზე  მამაჩემი  გარდაიცვალა. ჩემი უკანასკნელი სარძევე კბილი, უჯრედაცხვირცახოცში  გამოხვეული, ახლა ჩემი საწერი მაგიდის  მარჯვენა უჯრაში  დევს.

გაიანე  პოღოსიან

სომხურიდან ქართულად თარგმნა  ელენე  ტუღუშმა

  

სლო

სლო  ჩვენი  სოფლის  ობოლი  იყო. მისი  მშობლები  დიდი  ხნის წინ  გარდაიცვალნენ,  როგორც  მახსოვს, ავტოავარიის  შედეგად.  სლოს  არ ჰყავდა ახლობლები, ან იქნებ ჰყავდა, მაგრამ გაითქვიფნენ  სხვა  კალთამადლიანთა შორის და შესაძლებელია ისინიც  სხვებთან ერთად  ზრუნავდნენ   ბიჭზე. სოფლის ქალები ზედმეტ ლუკმას და  ბავშვების ძველ ტანსაცმელს   არ იშურებდნენ სლოსათვის.

ხშირად  გულუხვობასაც  იჩენდნენ  და  ახალი  შეძენილი ტანსაცმლითა  და ფეხსაცმლით ასაჩუქრებდნენ. ხშირი  იყო  ისეთი  დღეები, როცა სლოს  ნაყინით, ნამცხვრითა   და  მურაბით   უმასპინძლებოდნენ.  მურაბას  სლო  სადილის კოვზით ჭამდა  და  სიამოვნებისაგან  თვალებს  ნაბავდა. ზოგჯერ სლოს ფულსაც აძლევდნენ. ფული  მოწყალების  საზღვრებში არ  ჯდებოდა, ამიტომაც ფასის  შესახებ  წინასწარ მოელაპარაკებოდნენ:

̶   ამდენ შეშას რამდენად  დამიპობ?

̶   რასაც  მომცემ, – იყო პასუხი.  ნამდვილად  იცოდნენ სლო რასაც იტყოდა, მაგრამ როგორც  კეთილსინდისიერი  „დამსაქმებელი“    მაინც ჰკითხავდნენ,  „ რამდენად“?..

მე  სლოსი მეშინოდა.  ის თითქმის  14-15 წლის იქნებოდა,  მაგრამ მე მაშინ ძალიან პატარა  ვიყავი  და  ის  დიდი მეჩვენებოდა.  დიდი, უზარმაზარი და მხრებში მოხრილი.  ჩაფართხუნებული,  გრძელმკლავებიანი კოსტიუმით, ასე  გეგონებოდათ, კი არ აცვია,  არამედ აკერია სლოს გამხდარ  და განიერ  მხრებსო.  სახე  სულ  მუდამ შეშინებული ჰქონდა, ხელში ქვა ეჭირა …სლოს  ხელში  სულ ქვა ჰქონდა.  სლო ტროტუარზე დადიოდა,  ხელში ქვით,  თავჩაღუნული დადიოდა… გამუდმებით  უკან  იხედებოდა,  თითქოს  მადევარს  გაურბისო. როდესაც მას ესაუბრებოდნენ ქვიან  მუჭს მაგრად მიიკრავდა მკერდზე და მზად  იყო  ქვის  გამოსაქნევად. სოფლის  10-12 წლისთავზე  ხელაღებულები  სლოს მოსვენებას  არ აძლევდნენ, დღე ისე გავიდოდა, რაიმე ოინი არ დაეწია თმისთვის… ჯიბეში ბაყაყს უგდებდნენ,  საჯდომზე  ნემსს  ურჭობდნენ მიეპარებოდნენ დამალულად  ჭრიდნენ მხრებზე გაფენილ ოქროსფერ თმებს.

სლო  წამოხტებოდა და  გაბოროტებული  თვალებით ეძებდა მორიგ მოწინააღმდეგეს. ვერ პოულობდა და ხელში ჩაბღუჯულ  ქვას  გაიქნევდა  თავშეყრილებისაკენ  და გაიქცეოდა  თავის პატარა   მიწურ   სახლში.

სლო ჭკუას მაინც ვერ  სწავლობდა, ალბათ იმიტომ, რომ მარტოობა არ უყვარდა. ხშირად მოვიდოდა და გაერეოდა სოფლის  შარაზე  გამოფენილ  ხალხში. ჩაცუცქდებოდა  კუთხეში და შესცქეროდა  ხან  ერთს  და  ხან  მეორეს. ისმენდა მათ საუბარს,  დაწყებული გაძვირებებიდან დამთავრებული  აიწოს წერილამდე,  რომელიც,  როგორც  ამბობდნენ, ბრეჟნევისაგან  მიუღია.  ვუცქერდი და ვხედავდი როგორ იცინოდა სლო. როდესაც სლოს აბუჩად აგდებისაგან  დაღლილი  სოფლელების    გული სიახლეს ითხოვდა და დაიწყებდნენ ერთამენთის გაქილიკებას, სლო იცინოდა. იცინოდა და აჩენდა თეთრ  კბილებს, მხრები უცახცახებდა მაგრამ ქვა…ქვა მაგრად ჰქონდა ჩაბღუჯული მუშტში, მუშტი კი  მტკიცედ  მიკრული  მკერდზე.

… შემოდგომის  მზიანი დღე  იდგა.    ჰაერში მოახლოებული ზამთრის სურნელი უკვე იგრძნობოდა და შემოდგომის ამ იშვიათ თბილ ამინდს სოფლის მცხოვრებლების ახლებიდან  გარეთ  გამოეყვანა.   ამათაც სოფლის  ცენტრში, დიდ სამამულო ომში დაღუპულთა ხსოვნისადმი მიძღვნილ  ობელისკთან,  თავი  მოეყარათ. დედაჩემი სოფლის კულტურის სახლის დირექტორი  იყო და მისი სამუშაო ოთახის ფანჯარა პირდაპირ გადაჰყურებდა  ობელისკს. მე  ფანჯრიდან  ვიხედებოდი. უცებ მოულოდნელი რამ  მოხდა.  ადამიანები, რომელიც მანამდე წყნარად ისხდნენ წამოვარდნენ და  აქეთ-იქეთ  გარბი-გამორბოდნენ. მერე  სლო  დავინახე, მისი კოსტიუმი   იწვოდა  უკანა  მხრიდან. ხალხმა   ცეცხლი  ყაყანითა და მუჯლუგუნებით ჩააქრეს. ამჯერად  სლოს შეკრებილთათვის  ქვა  არ  უსროლია, სახლშიც  არ გაქცეულა.    ჩამოჯდა კუთხეში და ხელით კოსტიუმის დამწვარი კალთების  ჩასწორება დაიწყო.  დანარჩენი კი მე  არ  მინახავს… დანარჩენს თვეების განმავლობაში  უყვებოდნენ  ადამიანები  ერთმანეთს… მერე  აღარ  ყვებოდნენ, რადგანაც  მომხდარის  შესახებ  ყველამ  ზეპირად   იცოდა. ასე  მომხდარა…

სლო   რამდენიმე წუთი  უძრავად  ყოფილა  გაჩერებული  ტროტუარზე, მერე ქვეშ შეუვარდა,  თურმე,  დამრეცზე  დიდი  სიჩქარით   მომავალ   სატვირთო   მანქანას… სლო  გარდაიცვალა   საავადმყოფოში.  ამბობენ, როცა  ექიმი  ბიჭს  შუბლზე  ეამბორა, სლომ  ხელში ჩაბღუჯული   ქვა  შეუმჩნევლად  დადო   მაგიდაზე.

გაიანე  პოღოსიან

სომხურიდან ქართულად თარგმნა  ელენე  ტუღუშმა

  

იობა ისაკაძის გახსენება

აკაკი წერეთელი 1913 წელს გაზეთ „თემში’’ წერდა: „ ჩემს ხანგრძლივ სიცოცხლეში  ბევრი სიმწარე გამომიცდია, ერთი ორად მეტი სიტკბოზე, მაგრამ გამომიცდია ნეტარი წამებიც და ოთხი მათგანი მომაქვს აქ, რომ მკითხველებს გავუზიარო:

აკაკი წერეთლის მოგზაურობა რაჭა-ლეჩხუმში

ერთხელ ლაპარაკი ჩამოვარდა ქართულ პურებზევ და მე წამცდა, რომ ყოველგვარ ქართულ პურს თორნის ლავაში მირჩევნია-მეთქი. მსმენელთა რიცხვში ერია იობა ისაკაძეც, სულ უბრალო კაცი, ტფილისში ხაბაზად მყოფი. მეორე დღეს მოვიდა ის იობა ისაკაძე და რაღაცა გამოხვეული ქაღალდში მოიტანა და მომაჩეჩა ხელში, ღიმილით,  ეს ჩემი ნაწარმოებია და მიტომ გიბედავო!..რადგანაც ამგვარი შემთხვევა ბევრია ხოლმე, რომ თავისი ნაწარმოები მოაქვსთ  ჩემთან, მე ისიც ნაწერები მეგონა, ჩამოვართვი და გავისტუმრე. მოცლის დროს, როცა გავხსენი ქაღალდი, რომ ნაწერები ამომელაგებინა, ვნახე, რომ შიგ ათიოდე თორნის ლავაში იყო ჩაწყობილი!.. ბევრი საჩუქარი მიმიღია საზოგადოებისგან…ბევრჯერ  მათ  რიცხვში ძვირფასიც. ჩემი ტაბი იმათ ღირსადაც არ მიმიჩნევია, მაგრამ არც ერთი მათგანი ისე ძვირფასი არ ყოფილა, როგორც იობას პურები(„ოთხი შემთხვევა“).

იობა ისაკაძე,  რომელსაც  ასე გულთბილად იგონებს აკაკი, რაჭველი ხაბაზი გახლდათ. იგი 1872 წლის 1 ოქტომბერს დაბადებულა რაჭის მაზრის სოფელ მუხლში. იობას ძმებს სახაბაზო ჰქონდათ  თბილისში და იობაც აქ ჩამოუყვანიათ. იგი პიროვნული თვისებების გამო რაჭველ მეპურეებს უსტაბაშად აურჩევიათ. 1912 წელს იობა ისაკაძემ ითავა აკაკის მოგზაურობის მოწყობა  რაჭა-ლეჩხუმში. უცხო სანახაობას წარმოადგენდა 17 ივლისს ტფილისში,,ედემის ბაღი“,- წერს ლადო ბზვანელი.  უზარმაზარ ვერხვის ქვეშ, ქართულ სუფრის გარშემო,თავი მოეტარათტფილისში მცხოვრებ რაჭველ-ლეჩხუმლებს და ყველა ღრმა სიყვარულითა და გულწრფელიარფრთოვანებით უმასპინძლდებოდა  მხცოვან მგოსანს  აკაკის,  რომელსაც განზრახული ფქონდა  რაჭა-ლეჩხუმის შემოვლა. სწორედ ამ  მოგზაურობის  დროს  გაიმართა  ის  მშვენიერი  ლხინი.  თამადამ,  გაზეთ „თემის“  რედაქტორმა გიგო დიასამიძემ პირველი ჭიქით აკაკის სადღეგრძელო შესვა.   შემდგომ სიტყვა წარმოთქვა იობა ისაკაძემ.

,, ჩვენო ძვირფასო და დიდებულო მგოსანო, ბატონო აკაკი!

მთელი თბილისის რაჭველები, დიდი და პატარა, საერთო აღტაცებით მოგიძღვნით უგულითადეს სალამს და ღმერთსა ვსთხოვთ დიდხანს გაგრძელებულიყოს თქვენი ბედნიერი სოცოცხლე, თქვენი ჯანმრთელობა და ბასრი კალმის მუშაობა საქართველოს და კერძოდ ჩვენი მივიწყებული კუნჭულის კეთილდღეობისა და ზნეობის ასამაღლებლად, ნიშნად გულითადის პატივისცემისა და თაყვანოსცემისა მოგიძღვნით ოქროს კალამს. დღეს უაღრესად ბედნიერად ვრაცხთ ჩვენს თავს, რომ აღასრულეთ ჩვენი  დიდი  ხნის  სურვილი და ინებეთ დასავლეთ საქართველოს ერთი, ბუნებით შემკულ ნაწილ რაჭა-ლეჩხუმის მიდამოებში მოგზაურობა და ჩვენი მოძმეების და თქვენი საყვარელი სამშობლოს შვილების პირისპირ ნახვით გახარება და გაბედნიერება. დარწმუნებული ვართ, როგორც ჩვენ, აქაურები, გაცილების დროს აღტაცებულნი ვართ, ისე ქუთაისში მყოფნი ჩვენი თანამოძმენი, რაჭა-ლეჩხუმის ყოველნი მცხოვრებნი წოდებისა, სქესისა და მდგომარეობის განურჩევლად მოგევლიან და შეჰნატრიან იმ წამს, როდესაც,გახდებიან ბედნიერნი თქვენი პირისპირ ხილვისაა, თქვენს გაბადრულს და მადლიან სახეს ერთის წამით მაინც გადაავლონ თვალი თავის სიცოცხლეში. ჩვენ, თბილისში მყოფი რაჭველები, სულითა და გულით ვუერთდებით ჩვენ თანამოძმე ქუთათურების და მთელი რაჭა-ლეჩხუმის აღტაცებულ ეროვნულ გულის  ჩქეფას და სიხარულს ვიზიარებთ“.

იობა ისაკაძემ  დიდ  პოეტს  ოქროს  კალამი მიართვა  წარწერით:  დიდებულ  მგოსანს აკაკის  მის  მოსიყვარულე  თბილისში  მცხოვრებ რაჭველებისაგან  ჩშიბ წ. რაჭა-ლეჩხუმში მოგზაურობის  სახსოვრად“. ამ მოგზაურობის დროს აკაკის თან ახლდნენ: გრიგოლ დიასამიძე, სოსიკო მერკვილაძე, მოგზაურობის მომწყობი კომიტეტის თავჯდომარე   იობა ისაკაძე, კოტე   აბდუშელიშვილი, აკაკის  ძმისწული  ვასილ წერეთელი, მხატვარი  კოტე ქავთარაძე. ქუთაისში მათ შეუერთდნენ   პედაგოგები ვასილ პეტრიაშვილი და სამსონ  დათეშიძე,  იაკობ ვარაზაშვილი, გაზეთ ,,კოლხიდას“ რედაქტორი მიხეილ ჯაფარიძე,  კორესპონდენტი ლადო  ნაცვლიშვილი (ბზვანელი) და კინოოპერატორი ვასილ ამაშუკელი.

1913 წლის 25 მაისს იობა ისაკაძე ტრაგიკულად დაიღუპა-თონეში მუშაობის დროს დაეცა ანთებული ლამფა და წამებით გარდაიცვალა.

კინო ისტორიამ შემოგვინახა აკაკის ცოცხალი სახე, ეს ვასილ ამაშუკელის ღვაწლთან ერთად იობა ისაკაძის დამსახურებაა.

ავტორი: ლეილა ნანიტაშვილი

 

გამოფენა გამოფენისათვის?!

იონა  მეუნარგია მონოგრაფიაში „ ცხოვრება და პოეზია ნიკოლოზ ბარათაშვილისა’’ წერდა:

,,…საუკეთესო კაცები საქართველოსი, ის კაცები, რომელთა საზოგადოებას მართლა  შეეძლო მიეცა რაიმე ბარათაშვილისათვის, რუსეთში იყვნენ გადაგზავნილები.  გრიგოლ ორბელიანი, გიორგი ერისთავი, ალექსანდრე ჭავჭავაძე, დიმიტრი ყიფიანი, სოლომონ დოდაშვილი, ალექსანდრე ორბელიანი, ელიზბარ ერისთავი ამ დროს რუსეთში ნანობდნენ იმ ფარულ საზოგადოებაში მონაწილეობას, რომელიც დაწესდა თბილისში 1829  წელს. ეს კაცები წარმოადგენდნენ ჩვენს საზოგადოებაში სამწერლო ელემენტს და ამ ელემენტის უმყოფლობა საგრძნობელი იყო ჩვენი ერისათვის“.

ქართველი მწერლების ბიოგრაფი საქართველოში „სამწერლო ელემენტის უმყოფლობას“ აღნიშნავს, მაგრამ მათ გარდა თვალუწვდენელ სივრცეში მრავალი, სამშობლოს სიყვარულით გულანთებული ქართველი იყო გაძევებული. ყველას როდი გაუმართლა: გადასახლებიდან დაბრუნდნენ სოლომონ რაზმაძე და სოლომონ დოდაშვილი.

სწორედ საქართველოს ამ საუკეთესო კაცების ფოტოსურათები, პორტრეტები, ფოტორეპროდუქციები, მათი ცხოვრების ამსახველი დოკუმენტური მასალა, ეპისტოლარული მემკვიდრეობა, მემორიალური ნივთები,რომლებსაც  კვალიფიციურად შედგენილი ანოტაციები ახლდა და მეგზურობას უწევდა მნახველს, გამოფინა გიორგი ლეონიძის სახელობის ქართული ლიტერატურის სახელმწიფო მუზეუმმა.

ექსპოზიცია ოთხ დარბაზში იყო გამოფენილი. აქ ნახავდით ქართლ-კახეთის მეფის ერეკლე II-ს, მისი მეუღლის – დარეჯან დედოფლის,უკანასკნელი მეფის გიორგი  XIII-სა და მისი მეუღლის -მარიამ ციციშვილის, დავით, იოანე, ფარნაოზ, ოქროპირ, თამარ და ერეკლეს საყვარელი ქალიშვილის–თეკლე ბატონიშვილის, შეთქმულებაში მონაწილეობისათვის ორენბურგსა და კალუგაში გადასახალებული მისი ვაჟების –ალექსანდრეს, დიმიტრისა და ვახტანგ ორბელიანების პორტრეტებსა თუ რეპრედუქციებს.

თვალსაჩინო ადგილი ეწირათ შეთქმულების ერთ-ერთი მოთავის–ელიზბარ ერისთავისა და მისი მეუღლის-ქეთევან შალვას ასულ ერისთავის ფოტოებს. ექსპოზიციის მეოთხე დარბაზში ეკიდა ფერწერული ტილოები:სენატორ გიორგი იესეს ძე ერისთავისა(მხ. მეზენცევისა), ალექსანდრე ჭავჭავაძისა (მხ. უჩა ჯაფარიძე) და გრიგოლ ორბელიანისა (მხ. პიოტრ კოლჩინ).

ჩემთვის სასიამოვნო მოულოდნელობა აღმოჩნდა ანასტასია ბატონიშვილის ვაჟის, არხანგელსკში გადასახლებული გიორგი ერისთავის (ატამანი) და ვიატკაში გადასახლებული იოსებ მამაცაშვილის ფოტოების ხილვა.

ექსპოზიციას განსაკუთრებულ ხიბლს ჰმატებდა მემორიალური ნივთები: ალექსანდრე ჭავჭავაძის პაჟთა კორპუსის დასრულების სამკერდე ნიშანი-„მალტის ჯვარი’’, „ჭავჭავაძეების ოჯახური რელიკვია-მუსიკალური ყუთი ნოჟეგოროდის მარშით; ალექსანდრე ორბელიანის მიერ მეუღლისათვის ორენბურგიდან ჩამოტანილი ღვთისმშობლის ხატი, ნინო ჭავჭავაძის მედალიონი, მანანა ორბელიანის ფერადი ქვებით, შემკული მინიატურული ქოლგა.

ექსპოზიცია ერთგვარ სამხატვრო სალონსაც წარმოადგენდა, რადგან აქ თავმოყრილი იყო როგორც ქართველ, ისე უცხოელ მხატვართა ნამუშევრების ორიგინალები: ქეთევან მაღალაშვილის ალექსანდრე ორბელიანის პორტრეტი, უჩა ჯაფარიძის  ალექსანდრე ჭავჭავაძე, ალექსანდრე ბერიძის დიმიტრი ყიფიანი, პიოტრ კოლჩინის გარსევან ჭავჭავაძე, გრიგოლ ორბელიანი; გიორგი კორადინის თეკლე ბატომიშვილი, ვახტანგ დიმიტრის ძე ორბელიანი; ანდრეი მორგუნოვის ოქროპირ ბატონიშვილი, ვახტანგ ორბელიანი; მეზენცევის ტილო- სენატორი გიორგი იესე ძე ერისთავი, ელენ ფრანკენის დავით ალექსანდრეს ძე ჭავჭავაძე; ლევ ანფიმოვის-„ალექსანდრ  გრიბოედოვი ქართულ საზოგადოებაში’ და სხვა.

გამოფენა დაიხურა.

ექსპონატებმა თავთავიანთ სამყოფელს მიაშურეს. ბარაქალა, რომ კარგად ახსოვთ დიდი ილიას ანდერძი: ,,ერის პირქვე დამხობა, გათახსირება, გაწყალება იქიდამ დაიწყება, როცა იგი თავისს ისტორიას ივიწყებს, როცა მას ხსოვნა ეკარგება თავისის წარსულისა, თავისის ყოფილის ცხივრებისა, დავიწყება ისტორიისა, თავისი წარსულისა და ყოფილის ცხოვრების აღმოფხვრა ხსოვნისაგან-მომასწავლებელია ერის სულით და ხორცით მოშლისა, დარღვევისა და მთლად წაწყმედისაცა. წარსული-მკვიდრი საძირკველია აწმყოსი, როგორც აწმყო-მომავლისა. ეს სამი სხვადასხვა ხანა, სხვადასხვა ჟამი ერის ცხოვრებისა ისეა ერთმანეთზედ გადაბმული, რომ ერთი უმეოროდ წარმოუდგენელი, გაუგებარი და გამოუცნობია“.

***

ჩვენისთანა ბედნიერი

განა არის სადმე ერი?!

P.S  თუ ოდესმე კვლავ განმეორდება ეს გამოფენა.

ავტორი: ლეილა ნანიტაშვილი

 

ავტობიოგრაფიები

ჩემს ავტობიოგრაფიას რამდენიმე ხაზზე დავატევ. ვერასდროს დავწერდი ჩემ შესახებ ასე ვრცლად, წინაპრებიდან მოყოლებული. ალბათ არ აღვწერდი მათ ხასიათებს და ჩემდამი დამოკიდებულებას, ჩემს ყველაზე მკვეთრ მოგონებებს, განწყობებს აყოველდღიურად ვკითხულობ ავტობიოგრაფიებს – მელნით თუ ფანქრით ნაწერს რვეულებში, ჟურნალის ფურცლებზე ან ქაღალდის ნაგლეჯებზე და ვფიქრობ: ადამიანების, მოვლენების მიმართ.რაკი ახლა ბლოგპოსტში ვყვები მათ ამბავს, შედარებაც შესაფერი მექნება – ეს ადამიანები პრაქტიკულად ბლოგებს წერდნენ, საოცრად საინტერესოდ წასაკითხს და დღეს უკვე შეუფასებელს – ინფორმაციულობის თვალსაზრისით. მათი ჩანაწერებით ისტორიაზე შეიქმნი აზრს, უტყუარს, რადგან ისინი არ თვალთმაქცობენ. უმეტესად, იმდენად გულწრფელები არიან, რომ გაოცდები და იქნებ გაგეღიმოს კიდეც.

დღევანდელი ადამიანის „სივი“ უმშრალესია, როგორც დახეთქილი მიწა. ზედ მსგავსი ვერაფერი იხარებს. ერთადერთი, შეგიძლია წარმოიდგინო – თუ ფანტაზია არ გღალატობს, საქმეც არაფერი გაქვს, ან კონკრეტული ადამიანისადმი ინტერესი გამოძრავებს. გამონათებაა პირადი ბლოგები, რომლებზეც ხანდახან იმასაც ამბობენ – მოსაწყენიაო, მაგრამ საინტერესო ადამიანის მიერ დაწერილი პირადი ბლოგი ძალიან მნიშვნელოვან ინფორმაციას შეიცავს. განსაკუთრებით მათთვის, ვისაც მომავალში უკან მოხედვა და დაკვირვება მოუნდება. ყველაზე საინტერესო და მნიშვნელოვანი თანამედროვე მოქალაქეების შეხედულებებია და არა ის, რასაც მანქანა „მატიანე“ შემოინახავს. მთავარია, ადამიანებმა გულწრფელობა არ დაკარგონ და მე მგონია, რომ პირად ჩანაწერებში ისინი ძნელად პოზირებენ – ყოველთვის ჟონავს რეალობა.

ძველები გაცილებით გულწრფელები იყვნენ და გულანთებულები – ეს სიტყვა მათ ძალიან შეეფერებათ. ასევე აღსანიშნია, რომ ეს ადამიანები წერენ იმ ენით, რომელზეც მეტყველებენ. არ დაგიდევენ სტილსა და სხვა გამართულობებს. კალამი მათთვის მხოლოდ ხმაა, რომელიც თავისუფლად უნდა ამოუშვა. წერისას თავს კარგი მსმენელის წინაშე გრძნობენ; მასთან, ვისაც აინტერესებ და საათზე არ იყურება. იმდენად ცოცხალია ეს ნაწერები, რომ საკმარისია, ავტორის პორტრეტიც გქონდეს ნანახი და შენც მის გვერდით აღმოჩნდები. ნაწერს ყოველთვის ეტყობა აღელვება – ტონის მომატება, ან პირიქით, სიმშვიდე და გაწონასწორება.

„ელექტრონი ჩაქრა. დაბნელდა“, –  ამბობს ეკატერინე გაბაშვილი. ვეღარ გააგრძელებს წერას. მოდი და ნუ წამოდგები სკამიდან მასთან ერთად.

იოველ გამრეკელი წერს: „ყველაფრის აღწერა, რაც კი გადამხდა საზოგადოთ ცხოვრებაში და კერძოთ სამსახურის დროს, მიმაჩნია მეტად“, – არადა უშველებელი ჟურნალის ფურცლები შეუვსია დეტალური თხრობით. მისთვის ეს მცირეა, ჩვენთვის?..

ავტორი: ქეთი გზირიშვილი