ამბავი „ჩიტისა“

1857 წლის ჟურნალ „ცისკარის“ იანვრის ნომერში ილია ჭავჭავაძის პირველი ლექსი – „ჩიტი“ დაიბეჭდა.

ილიას იმდროინდელ ემოციაზე, მე კი არა, მგონი არავინ არაფერი იცის, შეიძლება იცის კიდეც, მაგრამ, სამწუხაროდ, ამის შესახებ მე არაფერი წამიკითხავს. ჩემი გადასახედიდან, გაუხარდებოდა ძალიან.

გამოქვეყნებულ ვარიანტში „ჩიტს“ არანაირი მინიშნება არ აქვს თარგმანი რომაა, თუმცა ილია ჭავჭავაძის თხზულებათა სრული კრებულის ოცტომეულის მესამე ტომშია განთავსებული, აღნიშნული ტომი რომ იტყვიან, თავიდან-ბოლომდე, ილიას მხატვრული თარგმანებს აერთიანებს.

მოკლედ, თქმა არ უნდა, ლექსი თარგმნილია, მიუხედავად იმისა, რომ უცნობია ორიგინალის ავტორის ვინაობად სიმართლე გითხრათ, არც დიდად დავინტერესებულვარ ამ ამბით.

სულ სხვა ადამიანი დაინტერესდა ამ ამბით, რომ იტყვიან ბევრის მცოდნე და მნახველი, პუშკინის “ჩიტიც” გაიხსენა და ისიც, რომ პუშკინი ამ დროს 23 წლისაა და იმხანად, ბესარაბიაშია გამწესებული… южная ссылка-თ იყო ბესარაბიაშიო – არც ეს დავიწყებია ქალბატონ კოლეგას.

„ამ ლექსის ავტორი ცნობილი არ არის. არსებობს ამ თარგმანის ილიასეული სამი ხელნაწერი კ. კეკელიძის სახ. ხელნაწერთა ინსტიტუტის ილია ჭავჭავაძის ფონდის №105 ხელნაწერი წარმოადგენს ლექსის თარგმანის პირველ რედაქციას. იგი საგრძნობლად განსხვავდება სხვებისაგან და მის ტექსტს იქვე ვარიანტებში ცალკე ვბეჭდავთ. შემდგომში „ჩიტის“ თარგმანის შესწორებული პირი (ავტოგრაფი №108) ილიას გადაუცია ჟურნალ „ცისკარში“, სადაც იგი დაიბეჭდა 1857 წლის საახალწლო ნომერში. შემდეგ ეს თარგმანი ზოგიერთი ცვლილებებით დაიბეჭდა 1892 წელს „ქართველთა ამხანაგობის“ მიერ გამოცემულ ილიას თხზულებათა პირველ ტომში.“ – ვკითხულობთ „ჩიტის“ თანდართულ შენიშვნებში, სად თუ არა, ხსენებულ მესამე ტომში.

თქვენი არ ვიცი, მე კი, არსად წამიკითხავს ამ ლექსის ანალიზი, დარწმუნებული ვარ იქნება, უბრალოდ მეტი ძიება იყო საჭირო, ვიდრე მე – ვეძებე და ვერსად – ვპოვე.

თავად ლექსი, დიდი მისახვედრი არაა, აღნიშნული ტომიდან მომაქვს:

„ყოვლთ უწინარეს მე გავიღვიძებ,
ფრთას ფრთას შემოვჰკრავ, რა თვალს ვახილებ,
დავჰკრავ, დავუშტვენ, ღმერთსა ვადიდებ,
მშვენიერის ხმით მსმენელს ვაგიჟებ.
უფლისაგან მაქვს სასმელ-საჭმელი,
არც ვთეს, არცა ვმკი, არცა ვარ მხვნელი,
გამაძღარი ვარ, მაქვს მე ყოველი,
მოდი, ზაფხულო, მე შენ მოგელი.
მიყვარს ზაფხული მწვანით შემკული,
ვცელქობ და ვფრინავ გახარებული,
სახლი მაქვს მინდვრად ღვთის მოცემული
და საფრენად ცა განათებული;
ზეცით მწვანეზედ ჩამოვეშვები,
მშვენიერთ ყვავილთ შორისა ვჯდები,
ხან ტყის, ხან წყლისა პირს მოვედები,
ვითა ისარი მასზე გავსხლტები…
ვინ მომეწევა, გინდ იყოს ცხენი,
გინდ მიმინო და გინდ შავარდენი…
გარნა მიჭერენ მცირის მახითა,
მიტყუებენ რა ხორბლის მარცვლითა“.

ლექსი, რომელიც სულ ახლახან გაგახსენეთ, ბევრჯერ მაქვს წაკითხული. სიმართლე გითხრათ, ხან – მომწონს, ხან -არ მომწონს. თუ მკითხავ შენ ვისი ტიკ-ტომარა ხარ, ილიას ლექსი, ხან, რომ მოგწონს და ხან არ მოგწონსო, გეტყვი: რომ მომწონს – მიხარია, რომ არ მომწონს, ვფიქრობ, რომ სათანადოდ ვერ გავიზარდე… ხდება ხოლმე… არც გალაკტიონის ყველა ლექსი მომწონს სამწუხაროდ… რას ვიზამთ, გარდა იმისა რომ, საქვეყნოს ვაღიარო…

სხვათასორის, რჩეული სამსტრიქონებიც მაქვს: მაგ., აი ეს:

„უფლისაგან მაქვს სასმელსაჭმელი,
არც ვსთეს, არცა ვმკი, არცა ვარ მხვნელი,
ვარ გამაძღარი, მაქვს მე ყოველი“

ანდაც

„სახლი მაქვს მინდვრად ღვთის მოცემული,
ცისა ქვეშ ვფრინავ გახარებული;
ზეცით მწვანეზედ ჩამოვეშვები“

როცა ამ სამსტრიქონიანებს ვკითხულობ „შეხედეთ ცის ფრინველებს, რადგან არ თესენ, არც მკიან, არც აგროვებენ ბეღლებში და მამა თქვენი ზეცათა ასაზრდოებს მათ. განა თქვენ მათზე უმჯობსენი არა ხართ?“ – ეს რომ მახსენდება, თქმა არ უნდა, სხვაც მახსენდება, უკვე ბარნოვის „გველის ზეიმიდან“.

გახსოვთ ხომ, როგორცაა?

„- ოღონდაც რომ ფრინველნი ცისანი, ჰაერის შვილნი! არცა თესენ, არც მოიმკიან და სახიერი აცხოვრებს მათ შვებით.“

და მაინც, „ჩიტი“, მე რომ მომწონს, არა მგონია იმ სამსრტიქონების გამო დაწერეილიყო,.

ბოლო ორსტრიქონიანია, დაწერის თავიცა და ბოლოც:

„გარნა მიჭერენ მცირის მახითა,
მიტყუებენ რა ხორბლის მარცვლითა.“

19 წლისაა ამ დროს ილია… მხოლოდ 19-ის და ალბათ, ამ დროს პირველად გაიფიქრა, სავარაოდოდ, არც ჩიტი ვარ, მიუხედავად შინაგანი თავისუფლებისა და არც ის ადამიანები ხართ, მე რომ ხორბლის მარცვლით მიმიტყუებ და მცირე მახით დამიჭერო…

აი, აქ, დათა თუთაშხია, გამახსენდა მე…

გამახსენდა და ვიპოვი იმ ადგილს და წავიკითხავ კიდევ ერთხელ…

მანამდე, კიდევ ერთხელ წავიკითხავ „ჩიტს“…

ავტორი: გიორგი კილაძე

ამბავი ერთი თარგმანისა და კიდევ ბევრი ამბავი

ახლა, სულ რამდენიმე წუთის წინ, სამდღიანი ძალზე სასიამოვნო შრომა დავასრულე. ჟურნალ „ივერიის” პირველ ნომერში გამოქვეყნებული მოთხრობა „ქალი მამულის ერთ-გული” შესაბამის ფორმატში გავაციფრულე, მოთხრობას ქვესათაურიც აქვს „შემთხვევა საფრანგეთ-გერმანიის ომიანობის დროს”. მოთხრობის ავტორი გრენვილ მურრეია, დანამდვილებით კი ვერ გეტყვით, სადაურია, მაგრამ ვეჭვობ, თანაც საფუძვლიანად, ბატონი მურრეი არც ფრანგია, არც გერმანელი და არც პრუსიელი… ინგლისელი უნდა იყოს წესითა და კანონით…

ზემოთ ვთქვი შემთხვევა საფრანგეთ-გერმანიის ომიანობის დროს მოხდა-მეთქი, თუმცა, როდი დავაზუსტე, ეს ომი როდის მოხდა და რა შედეგით დასრულდა…. ახლავე მოგახსენებთ, თუმცა, კიდევ ერთხელ, თუმცა, გეტყვით, რამდენადაც მახსოვს ომი საფრანგეთ-პრუსიის უფრო იყო, ვიდრე საფრანგეთ-გერმანიისა და მის დაწყებაში არც თუ უკანასკნელი როლი ოტო ფონ ბისმარკის ერთ წერილს მიუძღვის… სხვათაშორის, მოთხრობის მიღმა არც ბისმარკი დარჩა… ერთხელ, მაგრამ მაინც, რომ იტყვიან, საფუძვლიანად არის მოხსენიებული („ბისმარკს ყველგან აუარებელი მოსყიდული ენის-მზიდველი კაცები ჰყვანდა გაფანტული” – ვკითხულობ მოთხრობის შუა წელში და გპირდებით, კიდევ ერთხელ შეგახვედრებთ ბატონ ოტოს, ჩემი სტატიის ბოლოს…).

ომი პრუსიის გამარჯვებით დასრულდა, დასრულებას გერმანიის გაერთიანება, საფრანგეთის მეორე იმპერიის აღსასრული, მესამე რესპუბლიკით ჩანაცვლება და კიდევ ბევრი რამ მოჰყვა, მაგრამ, რასაკვირველია, არც ომის დაწყების მიზეზებსა და შედეგების შედეგებზე ვაპირებ საუბარს ამ, თითქმის, არალიტერატურულ პოსტში…

მაშ ასე, „ერთხელ დილით, ოქტომბრის თვეში, წელსა 1870-ს, ერთს ძველს, წარჩინებულს და გამოჩენილს საფრანგეთის ქალაქს ო-ნს ასეთი საზარელი და საშინლად სათაკილო საქმე გარდახდა: გამარჯვებული მტრის ლაშქარი შეესია და დიდის ამბით და დიდებით ეს უცხო ქვეყნის ჯარი ჯამაათი, ამ ქალაქ ო-ის ქუჩებში გაბმით და ნადიმად მიდიოდა. ეს სამწუხარო ამბავი ერთის თვის წინათაც შესაძლო იყო, რომ მომხდარიყო, მაგრამ ეს ქალაქი ისეთის მამულის მოყვარეობით, ისეთის მამაცობით და სახელ-გათქმულის საქმეებით იყო ძველათვე გამოჩენილი, რომ იმის მშვიდობის-მყოფელნი მცხოვრებნი მოქალაქენი, რომელთაც სამხედრო საქმისა და სწავლისა არა გაეგებოდათ რა, უკანასკნელ დღემდის ეჭვობდნენ და არა სჯეროდათ, რომ მტრის ჯარი ქალაქ ო-ში შემოვიდოდა და იმედოვნებდნენ რომ, რომელიმე სასწაული ამისთანა სამარცხვინო და სათაკილო თავგადასავალიდან დაიხსნიდა. ხოლო, ყოველმა სამხედრო პირმა კი იცოდა, რომ ეს ქალაქი მტრის ჯარს სრულებითაც წინ ვერ დაუდგებოდა და თავს ვერ გაიმაგრებდა, ქალაქის ციხე და სიმაგრენი, რითაცა ამ ოთხ საუკუნის წინად ქალაქმა ომ-მა გამოიარა ისტორიაში დიდად ღირს–შესანიშნავი ზედ–მოსევა მის ალყას გაუძლო და მტერს არ დანებდა, დიდი ხანი იყო რაც დაენგრიათ და ქვა- ქვაზედაც აღარ გაეშვათ. “

ამ აბზაცის, ისევე როგორც მთელი მოთხრობის მთარგმნელი ილია ჭავჭავაძეა, მერე რა რომ მთარგმნელის გვარი არსად წერია და არც ილიას ოცტომეულშია შეტანილი. რა ვიცი?! ვინ გითრათ, რომ ვიცი, მე მჯერა და რამდენჯერ უნდა ვთქვა, რაც მჯერა, ძალიან ხშირად მართლდება, მინდა თუ არა, რაც მჯერა – გამართლდეს!

ხომ მეთანხმებით, ჩემი მჯერა – გამართლების ამბავი აღარაა საინტერესო …

საინტერესოა რა შეიცვალა დღეს – ამდენი წლის შემდეგ… ორი მსოფლიო ომის შემდეგ და კიდევ რა ჯანდაბა და დოზანა შეიცლება იმ ომის დასრულების შემდეგ, რომელსაც დასასრული არ უჩანს… ომში სადაც დარწმუნებული ვარ ცოტაა… ძალზე ცოტაა გალიუშო, რომელსაც „მიზეზი არ ქონდა ომიანობა შესძულებიყო, რადგანაც იმ ომიანობამ საკმაოდ განუვრცელა ვაჭრობა, კარგი სარგებლობაც მოუტანა და გალიუშის აზრით, რასაკვირველია, ვაჭრობა იყო უპირველესი საგანი კაცისათვის. და ბევრია „ღერცოგი ბრესსაკი” ვინც დაჟინებით ამტკიცებს, რომ „მცხოვრებლებს ძველად განთქმული მამულის ერთ-გულობა და სიყვარული ჯერ არ გაქრობიათ” და ბევრია 20 წლის ლიდია ანუ ლილი…

ღირს კიდევ ვთქვა რამე?!

ღირს მთელი მოთხრობა აქ გადმოვიტანო ან/და აბზაც-აბზაც მოვყვე?!

რას შევცლის?!

არც – არაფერს!

ომი ისეთივე სასტიკი და დაუნდობელი იქნება, როგოც წლების კი არა, საუკუნეების წინ…

ისეთივე სასტიკი?!

როგორც ჩანს არა…

უფრო და უფრო სასტიკი!!!!

ჰო, ომი სულ უფრო სასტიკი იქნება და იქნებიან ადამიანები, რომლებიც ყოველთვის ძლიერის მხარეზე აღმოჩნდებიან, ზუსტად ისე, როგორც მოთხრობის არც თუ შეუმჩნეველი გმირი, რომლისთვისაც მთავარია ძლიერს ემსახუროს…

მაგრად არ მინდა დავემგავსო იმ გმირს….

სხვათაშორის, არც იმ ავტორს მინდა დავემგვანო დანაპირებს, რომ არ ასრულებს, ამიტომ ვუბრუნდები ბისმარკს, ფონ ოტოს, მთლად ბოლოს არა, მაგრამ მაინც…

ბისმარკი 100-ჯერ მაინც აქვს ნახსენები ილიას თავის წერილებში! მე ერთი მახსოვს განსაკუთრებით: “რას ჰფიქრობს ბისმარკი? რა უნდა ბისმარკსა? ვისა სწყალობს ბისმარკი? ვინა ჰყავს ნიშანში ამოღებული? ათასი სხვა ამისთანა საკითხავები გახდა ჟურნალ-გაზეთების სალაპარაკოდ. ბევრი კალამი წახდა ამის გამოძიებაში. ბევრი მელანი დაიხარჯა, ბევრი გაზეთი ჰცდილობდა, არა მე ვაჯობო სხვასა, არა მეო ამისთანა ამბიციების გამოხსნაში, მაგრამ ეს საკითხავები მაინც საკითხავებად დარჩა, ამოცანები – ამოცანებად და დღეს ქვეყანამ ყოველს ამაზედ თითქმის იმდენივე იცის, რაც იცოდა, ვიდრე მიზეზნი ამ საკითხავებისა გაჩნდებოდნენ. საკვირველი არ არის, რომ ევროპის ჟურნალ-გაზეთობა ამ ამოცანებზედ მოსცდა; საკვირველი არ არის, რომ ყველას უნდოდა შეეტყო, ყოვლად შემძლებელი ბისმარკი როდის აიხსნიდა ბეჭედს დუმილისას თავის ბაგეთაგან და ბაგენი რას წარმოსთქვამდნენ. ბისმარკის გენიოსობამ, რომელმაც შეჰქმნა ერთობა გერმანიისა, იმ ფეხზედ დააყენა დღეს გერმანია, რომ მისი სიტყვა ყოველ სხვათა სიტყვაზედ ევროპის საპოლიტიკო სასწორისათვის, იმოდენად მძიმეა, რომ სასწორი იქით დაიწევს, საითაც იგი სიტყვაა.”…

„დავაფეისტე“ ახლა ამონარიდი და ვფიქრობ, მე ზუსტად ვიცი, რას იფიქრებდა ილია…

საშინელია ომი….

ინგრევა და ნადგურდება 400 წლიანი სრა-სასახლეები და რუდუნებით გაშენებული კარ-მიდამოები…

მიწასთან სწორდება ქალაქები და სოფლები და რაც მთავარია იღუპებიან ადამიანები…

იღუპებიან შეყვარებული ადამიანები: მამები და შვილები, ჯარისკაცები და არაჯარისკაცები და კვდება თავად სიყვარული, როგორც ყველაზე ადამიანური გრძნობა…

ავტორი: გიორგი კილაძე

ამბავი კარგ მწერალ/ადამიანზე და უფრო მეტად გელა ჩქვანავას ნაცნობ და უცნობ პერსონაჟებზე

კარგ მწერალზე საუბარს ვაპირებ…

კარგ ადამიანზე საუბარს ვაპირებ და სიმართლე გითხრათ პირადად ნამდვილად არ ვიცი მწერალი უფრო კარგია თუ ადამიანი…

თუ კარგი მწერალი ხარ, სასურველია კარგი ადამიანი იყო…

და თუ კარგი ადამიანი ხარ – რა სჯობს თუ კარგადაც წერ!

ჰოდა, დადის არადედაქალაქში ასეთი კარგი ადამიანი/მწერალი, ვისაც  დიდი ხანია ვიცნობ…

„კოლორიტები“ რომ გამოსცა და მე რომ მოგვიანებით წავიკითხე იმ დროიდან…

ვიცნობ…

უღრმეს პატივს ვცემ და მაინც…

ხანდახან მგონია მწერლის პერსონაჟებს მასზე კარგად ვიცნობ…

ვერ დავმალავ და ალალად  გეტყვით: მწერლის გაცნობამდე პერსონაჟების გაცნობა მომინდა…

კი არ ვიცი კარგია თუ ცუდი ეს ამბავი, მაგრამ…

სიმართლე უნდა მეთქვა…

უნდა მეთქვა ზუსტად ისე, როგორც ავტორი ყველა ნაწარმოებში ამბობს…

წაკითხულებსა და წაუკითხავებში…

მოთხრობებსა და რომანებში…

იმაშიც, რუსულად „პოვესტად“  ანუ „ვრცელ მოთხრობად“ რომ მოვიხსენიებთ…

ლექსებსა და  თქვენ წარმოიდგინეთ  ზღაპარსა და პიესაშიც…

ზემოთ ვთქვი ნაცნობობა „კოლორიტებით“ დაიწყო…

ისიც ვთქვი -პერსონაჟების გაცნობა უფრო მომესურვილა მეთქი…

ასეა, დასტურ…

აბა, ერთი წუთით წარმოიდგენეთ (როგორი წარმოსადგენია?!) როგორ შეიძლება არ მოინდომო გაიცნო, მაგ.,  მილიციელი ოტია პაჭკორია და/ან პარმენ გოგია (კი, კი, ლუდში ზომიერად წყალგამრევი),  რაჟიკო კეზუა ან/და დარეჯან კვარაცხელია. ქვრივი ნანული (რომლის გვარი აუცილებლად შავდია უნდა იყოს!)… ძაძამია, ნეტა რა ერქვა და კიდევ ბევრი კეთილი ადამიანი…

კეთილი? ვთქვი თუ დავწერე… და გავიფიქრე ეგრევე…

მართლა ავტორის ყველა კეთილია?!

 ამ გადასახედიდან მე ასე ვიხსენებ და თქვენ, თქვენი იცით…

რამდენი პერსონაჟი ჩამოვთვალე

ბევრი გავიხსენე, ბევრიც ვერ მოვიგონე და მაინც…

მანუჩარზე უნდა ვთქვა…

ეს ის მანუჩარია, დიდი გასეირნებიდან ჩემს მიერ ბოლოს წაკითხულ რომანში რომ  გადაინაცვლა…

თქვენი არ ვიცი და  რაღაცნაირად,  რომ ჩამოგავს ბატონ რეზიკოს „კოლორიტებიდან“…

მანუჩარი სპარსული წარმოშობის სახელია და „ციური სახის მქონეს” ნიშნავს.

აქაური მანუჩარი მწერალია…

აქ დიდი გასეირნება არაა და მაინც   მანუჩარის „რემიქსია” და აქ, ბევრ ნაცნობ პერსონაჟს შეხვდები. „კადრილი”  რომანია, „კადრილი” ფრანგული ცეკვაა და რამდენიმე წყვილი ერთად ცეკვავს. „კადრილს”  რომანში, რამდენადაც მახსოვს ვერ შეხვდები. აქ მხოლოდ ვალსს ცეკვავენ…  ვალსიც წყვილთა ცეკვაა… ტემპია უფრო ნელი, ვიდრე კადრილში. მგონი ასეა… “კადრილში” ორი რომანია, ორი პარალელური რომანი .

რომანს საფილმო დაწყება აქვს და მთელი რომანი მშვენიერი ფილმი გამოვა…

რომანში მოსმენასაც შეძლებთ და შეხებასაც,

ნაღდად ასეა,  დანახვასაც შეძლებთ, გემოსაც გასინჯავთ განსაკუთრებით ლუდს, ვისკს, შინაურ ორნახად არაყსა და შამპანურს… ყავასაც, ბუნებრივია.

და მაინც, შიგადაშიგ უმძაფრეს სუნს შეიგრძობთ, ვისას? ვისას  თუ არა ქალის.

ამ ქალს დიანა ჰქვია…

სამოცი წლისაა…

სა მო ცის… ზუსტად სამოცის…

საინტერესო  ბიოგრაფიის …. და ცხოვრების წესითა და რიგით….

ხომ გახსოვთ (ბუნებრივია, გემახსოვრებათ…) რომაულ ხელოვნებაში დიანას მშვენიერი ქალიშვილის სახით, ხშირად გარეულ მხეცთა გარემოცვაში რომ წარმოსახავდნენ?.

გარეულისა აბა რა გითხრათ, მაგრამ რომანში არც თუ მცირე როლს ასრულებს თაგვი….

(იაპონურ მითოლოგიას გადახედოთ, გირჩევთ)

ლამის ათას წელს ცხოვრობს…

აქ კი…

ანუ რომანში, ყველა სიყვარული მოკლეა,

უფრო მოკლეა, ვიდრე, მოკლე სიცოცხლე… კვდება ყველა ვინც სიყვარულს ეძებს და ვინც პოულობს,

ვინც სიყვარულს  არ ეძებს და მაინც პოულობს… 

კვდება დონჟუანიც და კვდებიან გედებიც…

„ტინდარეოსის მეუღლე ლედა იხილა ზევსმა და თეთრ გედად გადაქცეულმა მიუალერსა. გავიდა ხანი. ლედამ კვერცხი დადო და ამ კვერცხიდან გამოიჩეკნენ ზევსის შვილები: მშვენიერი ელენე და პოლიდევკესი, ხოლო ტინდარეოსისაგან ლედას ეყოლა კიდევ ორი შვილი: კლიტემნესტრა და კასტორი – თუ არ ვცდები დიოსკურები იყვნენ…“

ძმა – მოკვდავი

ძმა  – უკვდავი….

მარადიული, უასაკო სიყვარული და

სექსი როგორც ინსტრუმენტი სიყვარულის ძიებისას…

უსექსოდ ჩაფიქრებული  სიყვარულის სექსიანი დასრულებაც სახეზეა…

რომანში ბევრი სექსი არაა და მაინც ბევრად ჩანს…

ჩანს რადგან სექსი აქ გარდა სიყვარულის ძიებისა ქალის თავდავიწყებით შეყვარების ინსტრუმენტიცაა…

აქ უსაზღვრო სიყვარულის გაუცნობიერებელი ძიებაცაა და პოვნაც…

იპოვი და  კვდები…

თუ არ კვდები –  ეძებ…

ეძებ, პოულობ და ცუდია თუ ვერ ხვდები რომ იპოვე…

სიყვარული –  ლოლია

ლოლი სრული სიყვარულია…

ლოლისთან სიყვარულს მოვალეობა თან სდევს…

რათა?!

იმიტომ რომ… სისრულე დასამსხვრევია…

დიანაც ახლოსაა სისრულესთან…

დიანას სიყვარულის მძაფრი სუნი ასდის…

 და მაინც ვერაა….

სიყვარულმა უნდა იფრინოს…

სიყვარული არამიწიერია გინდა ზეციური ჰქონდეს სახე და გინდაც – მიწიერი…

და მაინც, არაა (ხშირად) სიყვარულის ადგილი  მიწაზე…

და არის სიყვარული გზა იმედგაცრუებასა და თავის მოტყუებას შორის…

და არის რომანი სიყვარულზე ანუ გზაზე – იმედგაცრუებასა და თავის მოტყუებას შორის…

სათქმელი გამიგრძელდა…

კი მოგიბოდიშებდით, მაგრამ, ვერ ვახერხებ…

იმდენია სათქმელი და სალაპარაკოა და მაინც…

აქ შევჩერდები…

თუმცა… კიდევ ვიტყვი სულ რამდენიმე სიტყვას:

„– კარგი მამა ხარ, ოღონდ უთავბოლო!

– ასეა! – დაეთანხმა მანუჩარი. – სამაგიეროდ, მოუმთავრებელ მამებს თქვენისთანა ჭკვიანი შვილები ჰყავთ – ასეთია ბუნების  კანონი”.

მოდი და ნუ დაფიქრდებით!!!

დავფიქრდებით, აბა, რას ვიზამთ?!..

და ვიდრე ამას ვაკეთებთ… პარალელურად ერთი კითხვა/პასუხი მინდა გავიხსენო…

კითხვა – ჩემია

პასუხი – გელასია…

ჩქვანავასი…

კარგა ხნის დროინდელია და მე არ ვიცი რა შეიცვალა მას მერე…

რავი, მგონი არც არაფერი…

გიო კილაძე: გელა, ერთი კითხვა მოიფიქრე და თავადვე უპასუხე…

გელა ჩქვანავა: რავა ხარ, გიო. რისი მომფიქრებელი ვარ. ისევ სოფელში ვარ და ისე მივეჩვიე აქაურობას, რომ უკვე აღარ მინდა სხვაგან – სოხუმის გარდა, რა თქმა უნდა. რაც მთავარია, ჩემი შვილები აქა მყავს და დამშვიდებული ვარ მთლიანად. სხვა არაფერი მინდა. თუ რამე აქა ვარ, გიო. კითხვის მოფიქრების რა გითხრა. ჩემი გონება ახლა ბავშვებს უპყრია. გულწრფელი მადლობა რომ გაგახსენდი…

სულ მახსოვს…

აბა, ისე როგორ გამოვა?!

არანაირად?

დაბოლოს…

ახალ წიგნზე რას გეტყვით?

ერთადერთს –  ერთი სული მაქვს წავიკითხო!

გუშინ დავიწყე…

მას მერე რაც წარდგინებიდან სახლში გამოვქანდი…

სახლში მოვედი თუ არა, ახლახან წაკითხული ერთბაშად ამოვთქვი…

პერსონაჟებმა ერთმანეთის მიყოლებით ჩაიარენ…

ზუსტად ისე, როგორ თეატრის მოძრავ სცენაზე…

შენ ზიხარ…

სცენა ტრიალებს…

პერსონაჟები კი მიდიან… მიდიან და ვიდრე ფარდა დაიხურება… ვიდრე ფარდა ახალ ჯერზე ისევ გაიხსნება… კიდევ რამდენიმე წრეს დაარტყამენ…

ჰო ასე იყო… და ხომ იცით, როგორცაა…

რაც იყო, ყოველთვის სულაც არა -მარყოფნა…

გელას პერსონაჟები რჩებიან… რჩებიან და მერე რა რომ შენ აღარ თუ ვეღარ ზიხარ ერთ ადგილზე…

იზრდები შენც… ბერდები შენც და… შენთან ერთად იცვლებიან პერსონაჟებიც…

იცვლებიან და შენ გაზრდილი და დაბერებისკენ წასულის, ავტორსაც ვერ ივიწყებ!

კარგ ადამიან/მწერალს ვერ ივიწყებს ტვინი… და მით უფრო, ვერ ივიწყებს  – გული!

ვერ ივიწყებს და ხშირ-ხშირად გახსენდება…

გახსენდება და ვერ ივიწყებ და ბევრი მოთხრობის, ვრცელი მოთხრობის, რომანის თუ ზღაპრის დაწერას უსურვებ…

მეც ბევრი  მოთხრობის, ვრცელი მოთხრობის, რომანის, ზღაპრის დაწერას უსურვებ გელას და ასე საჯაროდ, ცოტა ეგოისტურად ვამბობ:

ადამიანი ვარ მე..

მკითხველიც ვარ მე და ხომ იცით… ეგოისტიცაა ხშირად მკითხველი…

ჩემნაირიც, საშუალო სტატისტიკურიც და სავარაუდოს არასაშუალოც…

ასე და მე ახლა სულაც არ ვიქნები ეგოისტი… არ ვიქნები და გელას ბევრ წიგნთან ერთად სახლს ვუსურვებ… საკუთარ სახლს ვუსურვებ… სახლს, თუნდაც, ჯეჯერობით, არა სანაპიროს ქუჩაზე!!!

და ვიდრე დავასრულებ გეტყვით:

ერთხელაც ექნება, მართლა ექნება გელას… სახლი…

ექნება!

ვიცი ეს  მე!

გელამც რომ იცის – ესეც ვიცი და ვიდრე  „მანიფესტის“ კითხვას დავიწყებ…

გემშვიდობებით…

„მანიფესტის“ კითხვა  უნდა წავიკითხო…

ავტორი: გიორგი კილაძე

ამბავი ერთი ლექსის დაწერის თარიღისა და კიდევ რამდენიმე ამბავი

1917 წლის 5 დეკემბერს (იყო დრო ამ დღეს ვისვენებდით გინდა მოსწავლეები და გინდაც მშობლები) შემდეგ ცნობილი, იმ დროს 30 წლის  მეცნიერი აკაკი შანიძე წერს ლექსს, რომელიც სასკოლო სახელმძღვანელოებში „ქართული ეროვნული ჰიმნის” სახელწოდებითაა განთავსებული.

სხვათაშორის ლექსს სათაურის ქვეშ მიწერილი აქვს – „ალიფაშას ხმაზე“ და ვიდრე ლექსს გაგახსენებთ ერთ ამბავს მოვყვები.

ჩემთვის საინტერესოა და ვიმედოვნებ – თქვენთვისაც უკვე არის, ან, რომ წაიკითხავთ დაინტერესდებით.

როგორ ზემოთ ვთქვი, ლექსი 1917 წლის 5 დეკემბერს დაიწერა, ამ დროს, როგორც მოგეხსენებათ  საქართველოს პირველი რესპუბლიკა ჯერ არ არსებობს…

მოკლედ, სავარაუდოდ ამ ლექსს სხვა სათაური ჰქონდა ან, უცნობილესი მეცნიერის წინასწარმეტყველებასთან გვაქვს საქმე…

იქნებ  სურვილთან…

სურვილთან, რომელიც ასე ახლო ყოფილა, თურმე რეალობასთან

იმასაც შეგახსენებთ პირველ საქართველოს ჰიმნზე კონკურსი 1918 წელს გამოცხადდა და არაჩვეულებრივმა „დიდებამ” გაიმარჯვა (ტექსტი და მუსიკა კოტე ფოცხვერაშვილისა).

რაც შეეხება „ალიფაშას”, მასზე მე კი არ ვისაუბრებ, არამედ, საქართველოს მწერალთა კავშირის ორგანოს ლიტერატურულ-მხატვრული ჟურნალ  მნათობს(N1-2 2000) 149-ე გვერდს „ჩამოვსქროლავ” და ანზორ ერქომაიშვილის საუცხოო მოგონებიდან „ჩემი წინაპრები “გვ. 131-152 ) ერთ ამონარიდს გაახლებთ:

1937 წელს, საქართველოს ხელოვნების დეკადაზე მოსკოვში ქართველ ხელოვანთა პატივსაცემად სტალინმა ვახშამი გამართა. იგი რიგრიგობით მიდიოდა მომღერალ ჯგუფებთან და მღეროდა სხვადასხვა კუთხის სიმღერებს. ამ ამბის მოწმე იყო ანანია ერქომაიშვილი, რომელმაც გვიამბო: სტალინი გურულებთან მისულა და მოუკითხავს ძველი მეგობრები, მათ შორის უკითხავს: სეფე ცინცაძე თუა ცოცხალიო, მერე დაუწყია „ალიფაშა“ ასეთი ტექსტით:

„ჩვენი სისონა დარჩია ნაქებია ბიჭობაში,

მივიდა და ძმა იტირა, არ შეშინდა იმდონ ჯარში,

ცალ ხელში თოფი ეჭირა, ცრემლი მოასხმიდა თვალში,

შენ მკვდარი და მე ცოცხალი, რაფერ გევიარო ხალხში“.

სტალინს საკმაოდ მაღალ დონეზე უმღერია „ალიფაშას“ მშვენიერი ვარიანტი და უთქვამს: ეს სიმღერა მე, ციხეში მასწავლა მელქის გუნთაიშვილმაო. ამ ფაქტის შემდეგ ალიფაშას  ნამდვილი ტექსტი ყველამ დაივიწყა და ამ სიმღერაში სტალინის მიერ ნამღერი ტექსტი დამკვიდრდა.

როცა ანანია დეკადიდან დაბრუნდა, მამამისს უამბო ამის შესახებ, გიგო დაინტერესდა თუ როგორი ტექსტით მღეროდნენ „ალიფაშას“, სანამ სტალინი იმღერებდა. ანანიამ წაიმღერა:

„ალიფაშამ გვიღალატა, ჩაგვიყვანა კვირიკეთში,

თითონ ფულები აიღო, ჩვენ ჩაგვტია მტრისა ხელში,

კაი არც მას დამართია, ბაწრით ჩაითრიეს გემში,

მისი ყვირილი ისმოდა, სუფსას გაღმა ბაილეთში“.

„ალიფაშას“ ტექსტი, თქვა გიგომ, საბჭოთა ხელისუფლების დამყარების შემდეგ გადააკეთეს, რადგან იგი ისეთი სახით არ იყო მათთვის მისაღები. პირველი სტროფი საერთოდ ამოიღეს, ხოლო სადაც რუსი იყო ნახსენები, ის ადგილი სხვა სიტყვებით შეცვალეს. „ალიფაშას“ ნამდვილი ტექსტი, რომელიც ჩვენ ვისწავლეთ აჭარლებისაგან, ასეთი იყო:

„თათარი და რუსი ჩხუბობს, იგინია ორივ ეში,

ალიფაშამ გვიღალატა ჩაგვიყვანა კვირიკეში,

თითონ ფულები აიღო ჩვენ ჩაგეტია რუსის ხელში,

კაი არც მას დამართია, ჯაჭვით ჩაითრიეს გემში,

მისი ყვირილი ისმოდა სუფსას გაღმა ბაილეთში“.

აქ ცოტა ხანს ტექსტს მცირე ხნით გავწყვეთ. განმარტებას გავაკეთებ და მერე განვაგრძობ.

ხომ გესმით, თავს ნებას ვერ მივცემ, სუფსა და ბაილეთი გავმარტო. რომ იტყვიან ნამეტანი მომივა. აი. სწორედ ამიტომ , „ეშ“-ის განმარტებით შემოვიფარგლები:

ტერმინს ორი განმარტება აქვს. სანახავად შორს წასვლა არ დაგჭირდება, ეროვნული ბიბლიოთეკის ორ ლექსიკონშია და ორივე სადაც თქვენ გაგიხარდება იქ ნახეთ. მე ერთს, ახლა რომ გვჭირდება, იმას გამცნობთ:

„ტოლი, კბილა, ამხანაგი, მეგობარი, კოლეგა (შ. ნიჟარ.).” – ზემო აჭარული ტერმინია წერია  ქართულ კილო-თქმათა სიტყვის კონაში და ვიდრე, ზოგიერთი მკითხველი ტერმინის განმარტებას  ეძებს მე, ზემოთ რომ მოგონება გავწყვიტე, განვაგრძობ:

„ახლა, როცა ამ ტექსტებს ვადარებთ, ჩანს, რომ სტალინმა იცოდა „ალიფაშას” ნამდვილი ტექსტი, შესაძლებელია, მღეროდა კიდეც, მაგრამ არ ისურვა, რომ რუსებისთვის ძაღლი და მტერი ეძახნათ ქართველ მომღერლებს, ამიტომ მან სხვა ტექსტი შეარჩია, ან კიდევ: ბალადა სისონა დარჩიაზე იმ პერიოდში დაიწერა, იგი გურულ ზეპირსიტყვიერებაში ნამდვილი შედევრია, შეიძლება ესეც იყო იმის მიზეზი, რომ სტალინმა, სწორედ ეს ლექსი შეარჩია სიმღერისათვის…”

„ახლა, თავად ლექსს „დავაფეისტებ” აქ და მერე იუთუბ არხს მივაკითხავ, ეგებ აკაკი შანიძისეული „ქართული ეროვნული ჰიმნის” „ალიფაშას ხმაზე” ნამღერი ვიპოვო…

ქართული ეროვნული ჰიმნი (ალიფაშას ხმაზე).

აბა, ფხიზლად ქართველებო, მივყვეთ მამა-პაპის კვალსა!
წარსულს გრძნობით ვიგონებდეთ, ჩავუფიქრდეთ მომავალსა!
ცალი თვალი პონტოსაკენ, ნუ ვაშორებთ გურგანს ცალსა!
ყური ვუგდოთ გურჯი-ბოღაზს და ნუ ვაღებთ დარიალსა!

მოსწონდათ და ახლაც მოსწონთ ჩვენი ქვეყნის მთა და ველი:
მზით დამწვარი ჰიჯაზელი, გაყინული ჩრდილოელი,
სპარსი, თურქი, ლეკ-მონღოლი, ბერძენი თუ რომაელი –
ყველა ჩვენსკენ ისწრაფოდა, ყველა მაშრიყ-მაღრიბელი.

იყო დრო , როს მმართველობა, სამართალი გვქონდა სხვისი,
ბაღდათსა თუ ყარაყორუმს გზები გვედო ათას დღისი.
მტრისგან ბევრჯელ დარბეულა ტფილისი და ქუთაისი,
იმედს მაინც არ ვკარგავდით – სული გვახლდა შოთაისი.

სად არ დგმულა ჩვენი ფესვი: სისხლი სად არ დაგვიღვრია?
ერანს, თურანს, ავღანისტანს – ყველგან ჩვენი ძვლები ჰყრია.
ფიცხელ ომში გახურვებულთ ევფრატ-დიჯლა დაგვიშვრია,
ჩვენის სისხლით შეღებილი ვისლა დღესაც არის მღვრია.

ოთხი დიდი სახელმწიფო მოგვიჭამ-გაგვიცვეთია:
სადღა არის ძველი რომი ან ძლიერი სპარსეთია?
არაბების ძლიერება, ამბობენ, დღეს ზღვის წვეთია.
ვის ახსოვან მონღოლები? სხვების ბედიც აგეთია!

სამი ათას წელზე მეტი გვიცხოვრია, როგორც ერსა.
მრავალ შავ დღეს მოვსწრებივართ, მაგრამ ბევრსაც ბედნიერსა.
უსიკვდილოდ არვის ვუთმობთ ჩვენს სამშობლოს მშვენიერსა.
გვიმღერნია, კვლავაც ვიმღერთ ჩვენს ტკბილ მრავალჟამიერსა.

სანამ იდენს ალაზანი, ჭოროხი და რიონ-მტკვარი,
სანამ თავზე მცველად გვადგას ცივ-გომბორი, ლიხ-მყინვარი,
არ მომკვდარა, არც მოკვდება საქართველო მოცინარი;
მეტად აღარ შემცირდება მისი სივრცე, მისი მზღვარი.

აბა, ფხიზლად, ქართველებო! მივყვეთ მამა-პაპის კვალსა!
წარსულს გრძნობით ვიგონებდეთ, ჩავუფიქრდეთ მომავალსა!
ცალი თვალი პონტოსაკენ, ნუ ვაშორებთ გურგანს ცალსა!
ყური ვუგდოთ გურჯი-ბოღაზს, ნუ, ნუ ვაღებთ დარიალსა!

5 დეკემბერი, 1917 წ. დედაქალაქი“

p.s

ვერ ვიპოვე…

ცუდია!

P.s.s

დედაჩემს მოვუყევი ეს ამბავი ახლა…

ვერ წარმოიდგენთ როგორ მისმენდა…

დააინტერესა ძალიან…

რომ დავამთავრე ერთი ამბავი მომიყვა…

როგორც დამამახსოვრდა ვწერ:

`ომის შემდგომი პერიოდია… მივიდნენ კოლმეურნეობსი გამგეობიდან ბიცოლაჩემთან, ხომ გახსოვს, გიო მატრონე ბებია, ჩვენ ნენას ვეძახდით, იყო დედა ანიჩქა – ბებიაშენი და ნენა – მატრონე, არ დაგავიწყდეს სოფსაბჭოს დეპუტატია ამ დროს, ესა და ეს გადასახადი უნდა გადაიხადოო. არაო – არ გადავიხდიო, არ მეკუთვნის მაი გადასახადი მეო -უთქვამს მატრონეს. იმათ კიდევ, „ჯობია დროზე გადაიხადე, თორემ მოვლენ საბჭოდან, ქალაქიდან, რაიკომიდან და მაინც გადაგახდევინებენო“.  ძაან მომთმენი კი იყო ნენა, მარა, უსამართლობას ვერ იტანდა და… „ჟორდანია რომ მოვიდეს, მაინც არ გადავიხდიო“ – დასჭექა…

მერე- ვკითხე გაკვირვებით…

– მერე რა და…ორი იყვნენ მგონი. მიიდეს ერთდროულად ტუჩზე საჩვენებელი თითი და უკანმოუხედავად გაიქცნენ…

ღმერთმა აცხონოს მატრონეც და ის კაცებიც.

ავტორი: გიორგი კილაძე


ამბავი ორი ძველი სახლისა

გიორგი შატბერაშვილის შემოქმედება ძალიან მომწონს…

გიორგი ბატონის  ბევრი ნაწარმოები კი არ წამიკითხავს, მაგრამ „მკვდრის მზე” და „სათაფლია”  განსაკუთრებით, რომ იტყვიან ჩემებია.

70-იანი წლების დასაწყისში გამოცემული ოთხტომეულის, მხოლოდ მეორე ტომი მაქვს სახლში…

83-ში ვიყიდე… თბილისში, თქმაც არ უნდა თუ არა, მეხუთე მაღაზიაში….

ძველი წიგნების სექციაში….

„მკვდრის მზეს” საოცარი დასასრული აქვს. ლამის ზეპირად მახსოვს.

83-დან მახსოვს და მაინც, დღეს გამახსენდა განსაკუთრებით….

დღეს მამაც გამახსენდა …

„მკვდრის მზის“ გახსენების კვალდაკვალ….

„მკვდრის მზე“. მამას არ მოუყოლია….

მე არ ვიცი რატომ…

არც მამამ იცოდა, სავარაუდოდ, რათა….

მაგრამ… „სათაფლია“ მომიყვა…. სულ რამდენიმე წინადადებით….

უჩვეულოდ…. და კიდევ უფრო საინტერესოდ, ვიდრე ჩვეულებრივად იცოდა ხოლმე….

მე დღეს კიდევ ერთი ნაწარმოები გამახსენდა მეორე ტომიდან…

სამი გვერდსა და კიდევ ოთხ აბზაცში ჩატეული მოთხრობაზე უფრო ნოველა…

სხვათაშორის, ბოლო ორი აბზაცი თითო წინადადებიანია…

შუები, არასრულად სამხაზიანი…

„ამ ფიქრებით შევდივარ ჩემს ძველ სახლში“.

სწორედ  ასე სრულდება ნოველა თუ მოთხრობა „ჩემს ძველ სახლში“…

მე კიდევ, ჩემს ძველ სახლში, ღუმელთან ვზივარ…

წიგნს ვკითხულობ….

გარეთ ცრის….

კარგად ვიმუშავე და ცოტა დავლიე….

რომ დავლიე, მერე მეორე სართულიდან მეორე ტომი ჩამოვიტანე და ჯერ „მკვდარი მზის“ დასასრული კიდევ ერთხელ წავიკითხე… და ვიდრე „ჩემი ძველი სახლის“ წაკითხვას დავიწყებ ეს სტატუსის დასაწყისი დავწერე….

„სანამ ჩემს ძველს მივაღწევდე, რამდენიმე წუთი უნდა ვიარო…“ – მთხრობელისგან განსხვავდებით ატეხილი ბუჩქნარის გავლა როდი მიწევს… არც საცალფეხო ბილიკი  და არც პატარა მდინარე ჩანს ახლო-მახლო…

მე აკაკი ბაქრაძისა და დავით აღმაშენებლის ქუჩის კვეთაზე ჩამოვდივარ…. დავით აღმაშენებელი ოზურგეთის ცენტრალური ქუჩაა…. აკაკი ბაქრაძის ქუჩა თუ არ ვცდები, ადრე ლენინგრადისა იყო….

სახლში მისვლა, მთხრობელის არ იყოს, მეც (ყოველთვის) მეჩქარება… ჩემი ფეხის ხმა არავის აფრთხობს… მოჩქარეს მოუგვიანდესო ჩემზე ვერ იტყვი… რახანია ჯიბეში წერილი არც ჩამიდია და არც ამომიღია… ჩამიდევს უნდა დამეწერა, ნეტა?…

… ჩემი ძველი სახლის ჭერი ჩემი სახლში შემოსვლისას ახლაც ხარობს … წელიწადში რამდენიმე კვირას თუ არ ჩავთვლით სახლი ცარიელია… ეზო უკვე რამდენიმე თვეა აღარაა ცარიელი…. ეზოში ძაღლი  დარბის… მიუხედავად არაჯიშიერობისა, ჭკვიანია და ყეფს….

ჩემს ქუჩაზე ქარავანი არ დადის…

ხანდახან ორი-სამი ძროხა ჩაივლის (რამდენჯერმე ორმა ცხენმაც ჩაირბინა), თანაც გზის ორთავ მხარეს… და  გზადაგზა ბალახს წიწკნიან….

ჩემს ძველ სახლში მისვლამდე ჩვენი გვარის და კიდევ ბევრი გვარის სამარხის, ძვალშესალაგის გავლა არ მიწევს…. თუმცა, როცა მე და ჩემს დას დედა მოგვყავს (საიდან თუ არა თბილისიდან…) ჯერ სასაფლაოზე ავდივართ… არ აქვს მნიშვნელობა წვიმს, ქარი ქრის თუ თაკარა მზეა…

მე წინაპრების ძვლებს შენდობას არ ვეუბნები….

მე სახლში, მისვლისას ჭიქა ღვინით მოგონების სადღეგრძელოს ვსვამ და ჭიქას ბოლომდე ვცლი….

სხვათაშორის, კარგად ხანია, განსხვავებული აღარ დამილევია…

ვბერდები… და ზოგიერთ, ადრე მნიშვნელოვან  ტრადიციებს, ნელ-ნელა ვღალატობ….

სასაფლაოს ქვებს ძალა მართლაც აქვთ, სურათებსაც აქვთ  ძალა, წარწერებსაც და მაინც წარწერების ხმა უფრო ჭექს….

„ ეს პატარა, დახავსებული ქვები კი მარადისობის ბნელი თვალებით დაგიჩხვლეტენ ზურგს“  თუ მათკენ ერთხელ მაინც არ მივიხედეთ” – წერია მეორე გვერდის, მეორე აბზაცში…

იაკობ შემოქმედელისა და ჭოლა ლომთათიძის ქუჩის კვეთას რომ გავცდები, არა ჭერმისფერი, არამედ კრამიტით დახურული ჩემი ძველი სახლიც გამოჩნდება და მეც, მთხრობელის არ იყოს, „ამ ადგილს ვუახლოვდები, გული (აქ, „რატომღაც“ , ვერ დავწერე“) ცემას უმატებს“…

პატარა, დახავსებული ქვები კარგად ხანია, არ მინახავს… ზურგში მაინც რაღაც მხვლეტს….

უსახელო ჭრელი ჩიტზე ვერაფერს გეტყვით…

მე ბეღურებზე ვსაუბრობ დროდადრო. მერცხალზეც ხანდახან და არასდროს ყვავსა და ბულბულზე…

სხვათაშორის ცოცხალი ბულბული არასოდეს მინახავს… ხმა კი მომისმენია…. კახეთში…

ვიდექი და ვუსმენდი…

მართლაც მაგრად გალობს…

უნდა დადგე და უსმინო…

ნოველაში ძველი სახლი გამოჩნდა… „მისი აღწერა არ შეიძლება. მას ოსტატის ხელიც ვერ დახატავს. ის გრძნობაა. ის უნდა განიცადოს მან, ვინც აქ დაიბადა“ – მოგვითხრობს მთხრობელი და მიუხედავად იმისა, რომ რასაც ქვემოთ დავწერ ახალი აბზაცით იწყება, ჩემთვის მაინც მიჯრითაა ნათქვამი: „თქვენც, თქვენც ყველას გექნებათ ამქვეყნად ერთი პატარა კუთხე, რომელიც ასე გიყვართ, როგორც. მე ეს ჩემი წიგნის სახლი“…

ასეა, დასტურ ასეა, მე მაქვს ერთი პატარა კუთხე…, რომელიც მთხრობელზე არანაკლებ მიყვარს .. ეს ჩემი სახლია.. და როცა მე ამ სახლში შემოვდივარ, სახლი ცოცხლდება…

ცოცხლდება და ხან თვალების ფშვნეტით მხვდება, ხან – გახარებული, ხან უძინარი და ხანაც – კარგად გამოძინებული.

თვალცრემლიანიც მხვდება… შიგადაშიგ…

გააჩნია რა ხნით დავტოვე ჩემი ძველი სახლი და რამდენ ხანს გავუძელი ჩემი ძველი სახლის მონატრებას…

„ის სამშობლოა, რომელიც გვიყვარს, რომელსაც თავშეწირვით იცავენ…“…

ძველი სახლის აივნიდან დედა უკვე აღარ იმზირება….

დედამ ზუსტად იცის, როდის ჩამოვალ და რამდენი დღით დავრჩები….

დედა ან ჭიშკართან მხვდება, ან პირველი სართულის ღია კარში…

მამა?

მამა მეექვსე წელია აღარ მელოდება….

მამის იარაღები მელოდებიან…. ხშირად ალესილი ან და გალესილი პირებით…. ცული, ნაჯახი, ბარი, თოხი, წალდი… ძალაყინიც მხვდება და ეჩოც… ბრტყელტუჩაც და ჩაქუჩიც…

დედა მეც გულში ჩამიკრავს…

გუშინწინ კი არა, ერთი კვირის წინ მნახა, ოღონდ თბილისში … რა გაუხარდა სიურპრიზი რომ გავუკეთე და ძველი სახლიდან რომ ვამცნე აქ რომ ვარ…

ჩემი ძველი სახლი, არა მხოლოდ ჩემია…

თხოვნა-მითითებებმაც არ დაიგვიანა… გრძელია, მაგრამ როგორც ადრე, ახლაც „ჩემგან არ გესწავლება, თავად იცით” – მთავრდება…

ახლა მე კიბეზე ვდგავარ…

ბოლო რამდენიმე წინადადებაც და კიდევ ერთ ამბავს დავასრულებ დედისთვის…

დავასრულებ იმით, რაც დედამ ჩემზე მეტად იცის – მე არასდროს დავანგრევ ჩვენს ძველ სახლს. არც თუ ვერც ახალს წამოვჭიმავ დანგრეულის საძირკველზე…

ხო იცით, არ არსებობს უფრო დიდი და ლამაზი სახლი, რომელიც ასე დამიტევს და დამიფარავს…

ახლა კი…. „მკვდრის მზის“ დასასრული უნდა დავურთო დედასთვის დაწერილ გრძელ ამბავს….

მამასთვისაა ამგვარი ბოლო:

„ …მკვდრის მზე იმათთვის აშუქებს, ვინც ღირსეულად კვდებაო… ზოგიერთს ჰგონია, ყველა მკვდრისთვის ამოდის ეს დაღლილი მზე, ნამდვილად კი გრძელი სოფელიც წუთისოფელივით მაცდურის, არც იქაური მზე აშუქებს ყველასთვისო“…

მამაჩემისთვისაც რომ აშუქებს, მჯერა…

ჩემთვისაც რომ გააშუქებს ნაკლებად მჯერა, მაგრამ…

ჰო, მაგრამ მაინც ასეა!!!

ავტორი: გიორგი კილაძე

აქა ამბავი მობოდიშება-დაპირებისა და სხვათა

დღეს ძალზე ცნობილ რადიო-ჟურნალისტს კითხვა გავუგზავნე…


პასუხი ჯერ არ მიმიღია…

დარწმუნებული ვარ მიპასუხებს, თანაც პირველივე მოცლაზე…

მოცლა რამდენად სწორი გრამატიკული ფორმაა სხვა დროს ვისაუბროთ…

ჯერ სულ სხვა ამბავი მაქვს სათქმელი…

არ მითხრა ახლა ამბავთან თხრობა აჯობებდაო…

მოკლედ, მუდმივი მოუცლელობის მიუხედავად, აუცილებლად მიპასუხებს…

მიპასუხებს… მერე რა.. .ვერც კითხვას და ვერც პასუხს აქ ვერ მოვიტან…

როგორც იტყვიან…

პირადული არაფერი…

ძაან გამიგრძელდა შესავალი, არა?!

ჰო!

ასეა!…

ისიც ასეეა, როცა შესავალი იწელება… სათქმელი ხდება ლამის უთქმელი და მაინც, ხშირად , მაინც, ამბობენ…

ამბობენ და … არა მხოლოდ ამიტომ…

ვიწყებ…

რამდენიმე წლის წინ საინტერესო ჟურნალისტთან პირდაპირ ეთერში გახლდით რესპონდენტი… თემაც საინტერესო იყო და კითხვები ხომ იყო და იყო

პასუხები….

უი, როგორ მომწონდა პირველიდან – ბოლომდე…. ერთმანეთზე მაგრები და უმაგრესები!

ეს ჩემი აზრით…

თორემ… პასუხების, მით უფრო საკუთარის ობიექტური შემფასებელი რომ არ ვარ, მითქვამს დასტურ!!!

გადაცემა დასრულდა…

ხომ იცით, როგორცაა…

გადაცემა ხშირად კარგი ფილმივით, კარგი წიგნივით და სულაც ფეხბურთის მატჩივითაა..

რაც უფრო საინტერესო არის თუ გეჩვენება, მით უფრო სწრაფად ჩაივლის…

სწრაფი მატარებლებივით….

იმ სადგურზე რომ არ ჩერდება შენ რომ იცდი და ზუსტად იქ მიდის… სადაც ასე მაგრად გეჩქარება….

დავემშვიდობე მასპინძელს…

ხელზე მთხვევით და ლოყაზე კოცნით….

უი, რა ხანია ვიცნობ….

ძალიან მაგარია, როგორც ჟურნალისტი, მწერალი, მკითხველი და რაც მთავარია… ადამიანი!!!

წამოვედი… და რა თქმა უნდა გადაცემის ჩანაწერი არ მინახავს….

არასოდეს მინახავს პირდაპირი რეპორტაჟის ჩანაწერი….

ხომ გესმით წესი-წესია!

წესი წესი როა…. იმიტომაც არსებობს მისი დასტური და…

ზუსტად ექვსი თვის თავზე….

ზუსტად ექვსი თვის თავზე გადაცემის ჩანაწერი ვნახე და…

მას მერე არასდოდეს დავმჯარვარ პირდაპირ ეთერში…

ვიმეორებ – არასოდეს…

მოწვევა თუ იყო?

იყო და თანაც ვისგან!

ტოლისა და მსგავსისგან და მაინც…

ეს არ იყო იყო და არა იყო რა…

ეს იყო!

და თუ ვნანობ?!

ფაქტს – არა…

უბრალოდ – მრცხვენია!

და თუ ოდესმე ჩემი სურვილით კიდევ ერთხელ გავბედავ…

მხოლოდ მასთან!

და თუ სხვაგანაც მომიწევს…

საჯარო მოხელეობა ხანდახან მხოლოდ ტვირთია!!

ავტორი: გიორგი კილაძე

დიმიტრი არაყიშვილი -150

წელს ქართველი კლასიკოსი კომპოზიტორის, საქართველოში მუსიკალური ფოლკლორისტიკის ფუძემდებლის, აკადემიკოს დიმიტრი არაყიშვილის დაბადებიდან 150, ხოლო გარდაცვალებიდან 70 წელი შესრულდა.

უფროსი თაობის სხვა ქართველ კომპოზიტორებთან, მელიტონ ბალანჩივაძესთან, ზაქარია ფალიაშვილთან, ნიკო სულხანიშილთან და  ვიქტორ დოლიძესთან ერთად, დიმიტრი არაყიშვილი  სამართლიანად არის აღიარებული ეროვნული, პროფესიული მუსიკალური სკოლის ფუძემდებლად. ქართულ მუსიკაში არ არსებობს ჟანრი, სადაც კომპოზიტორმა კვალი არ დატოვა.

მომავალი კომპოზიტორის პაპა, თედო, პეტრე ბაგრატიონის ძმის ყმა იყო. ერთ-ერთი ბრძოლის დროს თედო ტყვედ ჩავარდა. ბოლოს კი მოზდოკში დასახლდა და იქვე დაოჯახდა. ასე აღმოჩნდნენ დიმიტრი არაყიშვილის წინაპრები სამშობლოსგან მოშორებით. დიმიტრი არაყიშვილის მამაც იქვე აღიზარდა, მაგრამ დაოჯახების შემდეგ ვლადიკავკაზში დასახლდა. 1873 წლის 23 თებერვალს,  ვლადიკავკაზშივე  დაიბადა დიმიტრი. მის მშობლებს ხუთი შვილი ჰყავდათ და ძალიან ხელმოკლედ ცხოვრობდნენ. დიმიტრიმ ადრეული ასაკიდან, 13 წლიდან დაიწყო მუშაობა. ოთხკლასიან სასწავლებელში სწავლის პარალელურად, საეკლესიო გუნდშიც მღეროდა. ბავშვობის შთაბეჭდილებებმა, დედისგან გაგონილმა ქართულმა ზღაპრებმა და ლეგენდებმა, მამის მიერ შესრულებულმა ქალაქურმა სიმღერებმა და ვეფხისტყაოსნის სტრიქონებზე ნამღერმა ჰანგებმა, განსაკუთრებული კვალი დატოვა, სამშობლოდან მოწყვეტილი ყმაწვილის მეხსიერებაში. სიჭაბუკის წლებში უფროს ძმასთან ერთად სამუშაოს ძებნისას, დიმიტრი არაყიშვილი  განსაკუთრებულ ინტერესს იჩენდა სხვადასხვა ხალხის ზნე-ჩვეულებებისა და მუსიკის მიმართ. ხალხური სიმღერების ნოტირების ადრეულ ცდებს განეკუთვნება  მშობლებისა და ახლობლებისგან 1896-1897 წლებში მის მიერ ჩაწერილი ქართული, ყულმუხური, ჩეჩნური სიმღერები, აფხაზური კილოს ნიმუშები, ერთ-ერთი მწყემსისგან ჩაწერილი რუსული საკრავის ჰანგები. ქართული მუსიკისადმი სიყვარული მას კიდევ უფრო გაუღვივა ლადო აღნიაშვილის მიერ ჩამოყალიბებულმა ქართულმა გუნდმა, რომელსაც ჩეხი მუსიკოსი იოსებ რატილი ხელმძღვანელობდა. ამ პერიოდს განეკუთვნება მისი პირველი ნაწარმოებები: რომანსი „ჩემო მკვლელო ვიცი, ვიცი“ (ლექსი ილია ჭავავაძის) და ქართული ცეკვა ფორტეპიანოსათვის. 1894-1901 წლებში დიმიტრი არაყიშვილი სწავლობდა მოსკოვის ფილარმონიული საზოგადოების სამუსიკო დრამატულ სასწავლებელში. მას ახლო ურთიერთობა ჰქონდა გამოჩენილ რუს მუსიკოსებთან და მეცნიერებთან,  რუსეთში მცხოვრებ ქართველ სტუდენტებთან. ასევე ურთიერთობდა  მოსკოვის უნივერსიტეტთან არსებულ ბუნებისმეტყველების, ანთროპოლოგიისა და ეთნოგრაფიის მოყვარულ საზოგადოებასთან. მათი დავალებით, 1901-1908 წლებში ოთხი სამეცნიერო ექსპედიცია მოაწყო საქართველოს სხვადასხვა კუთხეში და 500-ზე მეტი ხალხური ნიმუში შეკრიბა. ფონოგრამის ლილვაკებზე ნიმუშების ჩაწერის შემდეგ არაყიშვილს მასალა ნოტებზე გადაჰქონდა. ჩატარებული საექსპედიციო მუშაობის ანგარიშით, არაყიშვილი წარსდგა მოსკოვის უნივერსიტეტის მუსიკალურ-ეთნოგრაფიული კომისიის წინაშე, რის შემდეგაც იგი არჩეულ იქნა ამ კომისიის ნამდვილ წევრად. ექსპედიციებისთ~ვის საჭირო თანხა ცნობილმა ქართველმა მრეწველმა, მეცენატმა და საზოგადო მოღვაწემ, დავით სარაჯიშვილმა გაიღო, რომელიც შემდგომშიც ბევრჯერ დაეხმარა მეცნიერს სხვადასხვა ჩანაფიქრის განხორციელებაში. ექსპედიციებში მოპოვებულ მასალებზე  დაყრდნობით, ვრცელი გამოკვლევებით და კომენტარებით, არაყიშვილმა სამი დიდი კრებული გამოსცა. ამ ნაშრომებმა საქვეყნოდ წარმოაჩინა ქართული ხალხური მუსიკის თვითმყოფადობა.

მართალია, საქართველოში XIX საუკუნის 70-80-იანი წლებიდან უკვე გამოცემული იყო ხალხური სიმღერისა და საგალობლების პირველი კრებულები, მაგრამ არაყიშვილმა ეს საქმე მაღალ პროფესიულ საფეხურზე აიყვანა. მან მოსკოვში 1905 წელს გამოსცა კრებული, რომელშიც შესული იყო იოანე ოქროპირის ლიტურგიის საგალობლები და ნაშრომი ქართული ხალხური მუსიკის შესახებ. ფასდაუდებელია არაყიშვილის ღვაწლი ქართული და საქართველოში გავრცელებული საკრავებისა და საკრავიანი მუსიკის შესწავლის საქმეში. იგი პირველი მკვლევარია, რომელმაც საქართველოს ფარგლებს გარეთ მცხოვრები თანამემამულეების, კერძოდ კი რუსეთში, ყიზლარსა და მოზდოკში მიგრირებული ქართველების ფოლკლორი შეკრიბა. ქართული ხალხური მუსიკალური შემოქმედება, აღმოსავლეთ საქართველოს მთიელთა სიმღერა, დასავლეთ საქართველოს იმერეთის ხალხური სიმღერა, ქართული მუსიკის მოკლე ისტორიული მიმოხილვა, აღმოსავლეთ საქართველოს ხალხური სიმღერების მიმოხილვა,  ქართლ-კახური სიმღერების განვითარების მოკლე ნარკვევი, ქართული ეროვნული ერთხმოვანი სიმღერები, ქართული ხალხური სამუსიკო საკრავების აღწერა-გაზომვა, რაჭული, სვანური ხალხური სიმღერები, დასავლეთ საქართველოს ხალხურ სიმღერათა კილოს წყობა, ასეთია არაყიშვილის ფოლკლორისტული ნაშრომების არასრული სია. არაყიშვილის სტატიები სხვადასხვა წლებში იბეჭდებოდა ევროპაში, კერძოდ გერმანიის ჟურნალ-გაზეთებში.1953 წლის თებერვალში,  საქართველოში ფართოდ აღინიშნა დიმიტრი არაყიშვილის დაბადებიდან 80 წლისთავი. მან მიიღო უამრავი მისალოცი დეპეშა საქართველოს ყველა კუთხიდან,  საზღვარგარეთიდან, იმდროინდელი საბჭოთა კავშირიდან. საიუბილეო თარიღის შემდეგ კომპოზიტორი სულ უფრო ცუდად გრძნობდა თავს. „ყოველ დღე სიკვდილზე ვფიქრობ და ველი მას. დიდხანს ვეღარ გავაწევ“ – წერდა იგი თავის მეგობარს სიკვდილამდე რამდენიმე კვირით ადრე . და, ასეც მოხდა.

1918 წელს, დიმიტრი არაყიშვილი საქართველოში გადმოსახლდა და მთავარ ამოცანად პროფესიონალ მუსიკოსთა კადრების მომზადება დაისახა. 3 წლის შემდეგ, თბილისში დააარსა მეორე კონსერვატორია (პირველი 1917 წელს იყო დაარსებული), რომელთანაც ჩამოყალიბდა საგუნდო კლასი, სიმებიანი კვარტეტი, საოპერო სტუდია. აქ პირველად შემოიღეს , ქართული მუსიკალური ფოლკლორისტიკის კურსი. 1923 წელს, ორივე კონსერვატორია გაერთიანდა და 1926 წლიდან დიმიტრი არაყიშვილი გახდა თბილისის კონსერვატორიის რექტორი. იგი სხვადასხვა დროს იყო კათედრის გამგე, საკომპოზიციო ფაკულტეტის დეკანი. 1932 წელს სათავეში ჩაუდგა საქართველოს კომპოზიტორთა კავშირს.  ამ პერიოდში დიმიტრი არაყიშვილმა შექმნა: სიმფონიები, რომანსები, კანტატა, კომიკური ოპერა „დინარა“, ოპერა „თქმულება შოთა რუსთაველზე“, მუსიკა კ/ფ-თვის „ჯურხაის ფარი“, რისთვისაც დაჯილდოვდა სსრკ-ს სახელმწიფო პრემიით.  1945 წელს ივანე ჯავახიშვილის სახელობის ისტორიის, არქეოლოგიის და ეთნოგრაფიის ინსტიტუტთან შეიქმნა მუსიკალური ფოლკლორისტიკის განყოფილება, რომლის ხელმძღვანელადაც დიმიტრი არაყიშვილი დაინიშნა. 1950 წლიდან იგი მეცნიერებათა აკადემიის ნამდვილი წევრი გახდა. ღრმად მოხუცებული დიმიტრი არაყიშვილი განაგრძობდა აქტიურ მუშაობას, როგორც შემოქმედი და როგორც მკვლევარი. გარდაცვალებამდე ერთი წლით ადრე, 1952 წელს, იგი ესტუმრა აჭარას; მოიარა მთიანი აჭარა, ქედის და ხულოს რაიონები. დაესწრო კონცერტებს, ოჯახებში იწერდა სიმღერებს. არაყიშვილის სამეცნიერო მემკვიდრეობა მოიცავს ქართულ ენაზე გამოცემულ შრომებს, სხვადასხვა ჟურნალ-გაზეთებში დაბეჭდილ წერილებს. მის მიერ ლილვაკებზე ჩაწერილი მასალის დიდი ნაწილი ჯერჯერობით დაკარგულად ითვლება. თბილისში, თეატრის, მუსიკის და ქორეოგრაფიის სახელმწიფო მუზეუმში აღმოჩნდა არაყიშვილის მიერ 1923 წელს ლილვაკებზე ჩაწერილი 35 ოსური სიმღერა, რომელიც 2006 წელს გამოიცა კიდეც. აქვე ინახება კომპოზიტორის ხელნაწერებიც. არ არის გამორიცხული კიდევ რაიმე შეემატოს  დიმიტრი არაყიშვილის ფოლკლორისტული მემკვიდრეობის ვრცელ ნუსხას.

დიმიტრი არაყიშვილი გარდაიცვალა 1953 წელს. დაკრძალულია მწერალთა და საზოგადო მოღვაწეთა დიდუბის პანთეონში. დიმიტრი არაყიშვილი სამართლიანად არის აღიარებული ქართველ კლასიკოს კომპოზიტორად, მაგრამ რაც მთავარია, ის იყო დიდი პატრიოტი, რომლის თითოეული ნაშრომი, საქართველოს უსაზღვრო სიყვარულით არის გაჟღენთილა.

მასალა მოამზადა: სანოტო და აუდიოვიზუალური გამოცემებით მომსახურების განყოფილებამ.

ამბავი გაზეთ “დროების” დახურვისა და მასში ერთი გურულის უშუალო მონაწილეობისა.

1885 წლის 17 სექტემბერს მთავარმართებელ ა. დონდუკოვ-კორსაკოვის განკარგულებით აიკრძალა თბილისში ქართულ ენაზე გამომავალი გაზეთ „დროების“ გამოცემა.

დახურვის მიზეზების გაცნობა დაინტერესებულ მკითხველს შეუძლია ნელი ბოსტაშვილის სტატიაში “რატომ დაიხურა გაზეთი” (“დროება”? : [ივანე მაჩაბელი და მეფის ცენზურა] / ნელი ბოსტაშვილი // საისტორიო მოამბე. – , 1991. – N61-62. – გვ.262-287.)

თუ რამე დამეჯერება, სტატია ბევრი რამის გამო არის მეტად საინტერესო, თუმცა, ამჟამად (ვის თუ არა, მე) მხოლოდ „ილიასა და გურულების” კონტექსტში მაინტერესებს და მაინც, გვერდს ვერ ავუვლი გაზეთის დახურვის მიზეზებზე საუბარს.

სტატიაში ვკითხულობთ:

„ თუ რამდენადაა გაღვივებული გაზეთ „დროებაში“ მთავრობის საწინააღმდეგო სული და მავნე მიმართულება, კარგად ჩანს იმ სტატიების ჩამოთვლით, რომლებიც მომიტანა კავკასიის საცენზურო კომიტეტმა და რომლებიც სხვადასხვა დროს წარდგენილი იყო ამ გაზეთში გამოსაქვეყნებლად, მაგრამ ცენზურის მიერ არ იყო დაშვებული:

ა. სახელწოდებით: „რა დროს ბოდიშია“, მიმართულია ქართველ თავადაზნაურთა გასაღიზიანებლად გლეხთა ფენების წინააღმდეგ.

ბ. სეპარატისტული ხასიათის მოწინავე წერილი, რომელიც მოუწოდებს, რომ ხელები ჩასჭიდონ ერთმანეთს.

ვ. ლექსი სათაურით „№ ქალწულს“, სადაც რუსეთი წარმოდგენილია ჩრდილოეთის ცივი ქალწულის სახით, რომელსაც წინადადება ეძლევა ჩამოშორდეს, მოსცილდეს ჩვენს ქვეყანას (საქართველოს).

გ. ვარსკვლავებით აღნიშნული ლექსი მოუწოდებს ქართველ ხალხს აჯანყებისაკენ.

დ. მოწინავე წერილი ყველაფერი ქართულის აუცილებელი შესწავლის შესახებ, რათა აღდგეს ეროვნულობა.

ე. სტატია „შეერთებული ქვეყნების მმართველობის სხვადასხვა სისტემა“, მიმართული მთავრობის წინააღმდეგ საქართველოსთან ურთიერთობაში.

ვ. ლექსი „მწყემსი“, რომელშიც ურიგოდაა აღწერილი მეფე და მისი ქვეშევრდომები.

ზ. სიმღერა: „ვინა სთქვა საქართველოზე, რომ ეს ლომის ბოკვერი უკვე კვდებაო“, მოუწოდებს ყველას შეერთებისა და მტრის წინააღმდეგ იარაღის ასხმისაკენ.

თ. სტატია: „გორის მაზრის სატრაპები“, ურიგოდაა აღწერილი მაზრის უფროსის და მისი ქვეშევრდომი მოხელეების მოქმედება.”

სიმართლე გითხრათ არცთუ დიდხნიანი ძიების შემდეგ ვერც „მაზრის უფროსის და მისი ქვეშევრდომი მოხელეების მოქმედებას” გავეცანი და ვერც ზემოთ ჩამოთვლილ სხვა სტატიებსა და ლექსებს.

ვერ გაცნობილებს შორისაა სიმღერა „ვინა სთქვა საქართველოზე, რომ ეს ლომის ბოკვერი უკვე კვდებაო”, რომელიც ივანე მაჩაბელს უნდა ეკუთვნოდეს (იხ. სტატიის ეპიგრაფი”), თუმცა, ერთი „ძალიან მაგარი” ლექსი, რომ არ გამხსენებოდა, შეუძლებელი იყო.

ლექსის ავტორი, ბაჩანა რაზიკაშვილია. ლექსს სრულად, არა, მაგრამ დასაწყისს აუცილებლად შევახსენებ მკითხველს:

„ვინა სთქვა საქართველოზე,

„ეგ არის ლომი კვდებაო,

ჩაუხდა ბედის ვარსკვლავი,

მალე მზეც გაუქრებაო,

თავს დასტრიალებს ყორანი,

დასჩხავის ზედიზედაო?!“

თვალთამც დაჰბზარვენ ყორანნი,

გამაგრდი, ქართლის დედაო!

ბევრმა გვიქადა კვლავაცა,

ბევრმა იუბნა ესაო,

ბევრმა გვიკრიჭა კბილები,

ჩუმად ფრანგული ლესაო.

ცუდად წაუხდათ ქადილი,

ვერრას გამოჰრჩნენ ვეფხვსაო,

ლეკვები წამოეზარდნენ,

მტრებზედ ილესენ ბწკლებსაო,..”

დარწმუნებული ვარ, მკითხველს არ გამორჩენია ვეფხვის არა, მაგრამ მაინც, ბრჭყალები.

ბაჩანა ამ დროს ლამის 20 წლისაა და დანამდვილებით ვიცით, უკვე გამოქვეყნებული აქვს რამდენიმე ლექსი, მათ, შორის, რაც ახლა მახსენდება, „მუხა“ და „სიმღერა, მაგრამ რასაც ვერაფრით „გავიხსენებ“ არის პასუხი კითხვაზე: ნეტა, სად გაეცნო ბატონი ბაჩანა ივანე მაჩაბლის ცენზურის აკრძალულ ლექსს?!

დამეთანხმეთ, კითხვა საინტერესოა, თუმცა, პასუხი არც „გუგლში“ არსად ჩანს, არც ეროვნული ბიბლიოთეკის ელბაზებსა და კოლექციებში და სავარაუდოდ, უახლოეს მომავალში ვერც გავიგებ და არც მეცოდინება.

სულ სხვა ცოდნა მაქვს, ზემოხსენებული სტატიის დახმარებით და თქვენც გიზიარებთ:

„გიორგი ქართველიშვილი, ივანე მაჩაბელი და ილია ჭავჭავაძე ბეჭდვითი სიტყვის მთავარი სამმართველოს სახელზე 22 აგვისტოს შედიან განცხადებით, რომ რედაქტორად დანიშნონ ყოველთვიური ქართული ჟურნალის „ივერიის“ რედაქტორი ილია ჭავჭავაძე. ,მაგ: რომ რუსი მოხელეებისათვის კარგად იყო ცნობილი, რომ „დროების“ და „ივერიის“ ტონი და მიმართულება ერთმანეთისაგან არ განსხვავდებოდა. მართებულად წერს ვახტანგ ჭელიძე ნაშრომში „ცხოვრება ივანე მაჩაბლისა“ (გვ. 154), რომ „იმ წლებში „ივერიასა“ და „დროებაში“ გამოქვეყნებულ ბევრ წერილს, ხელმოწერას თუ არ დახედავ ან, მითუმეტეს, თუკი სულაც არა აქვს გვარი მოწერილი, ვერც გაარჩევ-ილიას ეკუთვნის, თუ მაჩაბელს. ივანე მაჩაბელმა ერთბაშად შეითვისა ილიას წერის მანერაც კი. მისი წერილებიც გამოირჩევიან პირდაპირობით, გაბედულობით, სამართლიანობით, დაუნდობლობამდე მისული მოურიდებლობით“. ეს ყველაფერი კარგად იყო ცნობილი მათთვის, ვისაც ჯერ არს”…

კიდევ ერთი გურული გავიხსენე ამჯერზე – მწერალი, მთარგმნელი, რედაქტორი, გამომცემელი, რომ იტყვიან უბრალოდ, „მაგარი კაცი“ (სულ რომ არაფერი იცოდე მის შესახებ ნათქვამის სისწორეში მხოლოდ „ანდერძი“ დაგარწმუნებს!, რომ იცოდეთ, როგორ მიჯრით და სიამოვნებით წავიკითხე „ქართლის ქრონიკების“ 4 ტომი და „ცხოვრება ივანე მაჩაბლისა“, 1988 წელს!) ვახტანგ ჭელიძე და ვისაც კიდევ ბევრჯერ გავიხსენებ “ჩემი ილიას ” წერისას, განსაკუთრებით თუ გავბედე და ილია და ივანე მაჩაბლის ურთიერთობას შევეხე.

ჰო, მხოლოდ შევეხე და არა, მიმოვიხილე…

შესაშური მოთმინება გაქვს, გაზეთ „ალიონის” მკითხველო…

ამდენი ხანია „მკითხულობ“, ე.ი მისმენ და მშვიდად ელოდები როდის გამცნობ, თუ რა კავშირი აქვს უკვე ნათქვამს „ილია და გურულების” ურთიერთობასთან.

აქვს და დარწმუნებული ვარ, შენც არ გეპარება ამაში ეჭვი: განა მიუხედავად არც თუ თანმიმდევრული თხრობისა მთავარ სათქმელს (ლირიკულ და არც თუ ლირიკულ გადახვევები რომ იქნებოდა, განა წინასწარ არ გაგაფრთხილე? ორი „განა! რა ამბავიაო თუ გაიფიქრე გიბოდიშებ, რა ვქნა, დიდი მცდელობა დამწირდა, ვიდრე ასე უშუალოდ მომემართვა შენთვის,,. მოკლედ, მგონი მოვახერხე და შევძელი ამ ბოლო დროს ზუსტად ისე ვწერ, როგორც ვლაპარაკობ”) თუნდაც ერთხელ ავუარე გვერდი?!

არა, და არც ახლა ვაპირებ, ენდე!

„დროების” დახურვის კიდევ ერთ და ჩემი აზრით, არც თუ უმნიშვნელო მიზეზს გაგახსენებ/გაგაცნობ და ყველაფერს უჩემოდაც მიხვდები!

ილია ჭყონიას სტატია („გურიის ცხოვრებიდამ”. (გაზეთი „დროება“, 1885. 3 ივლისი. № 140). უნდა გაგახსენო გაზეთ „ალიონის“ მკითხველო.

გახსენება 1 ქალბატონ ნელის სტატიაშიც შეიძლება და თავად „დროების” მითითებულ ნომერშიც, თუმცა, მინდა, როგორც უკვე მრავალჯერ, გთხოვ, თუ დაგაინტერესდი ეროვნული ბიბლიოთეკის “მამარდაშვილის ციფრული კოლექციებში” გაეცანი შესაბამის ბმულზე (იხ.http://www.nplg.gov.ge/…/HASH6087a2318e2ddd9fe1353b…), მიზეზი ერთადერთია, დიდი შრომა გვაქვს ჩადებული მე და ჩემ რამდენიმე კოლეგას “მამარდაშვილის კოლექციის“ ახალი სიცოცხლისთვის და მინდა ბევრმა გაიცნოს!

რას ვიზამ, მეც ადამიანი ვარ და მეც ნებისმიერი ადამიანივით მჭირდება მოტივირება ანუ ზომიერად შექება!

… და ვიდრე ჩემი მოტივირებისთვის (შექებაზე, მეორედ ენას როგორ დავძრავ?!) შესაბამის სიტყვებს ეძებ მე „გურიის ცხოვრებიდამ“ ერთ აბზაცს მოვიტან ჭაშნიკად:

„იქ სადაც გურიის ტურფა მთა-მინდვრებზე მწვანე ნაპირებთ შორის ვეფხივით მოხტის ქვებიდან ქვებზე ანკარა ბჟუჯი (ვახუშტის „ხინოს წყალი“) და მას სამხრეთის გორიდან ზვავობით დასცქერს მედიდური მონასტერი შემოქმედისა, ე. ი. მონასტრისავე სახელით წოდებულს სოფელს შემოქმედში მოხდა იმგვარი შემთხვევა, რომელსაც საშუალო საუკუნეთა ისტორიაში უნდა ჰქონოდა ადგილი და არა მეცხრამეტე საუკუნის ღამლევს გაზეთის სვეტებზე. ერთ მშვენიერს ივანობისთვის დილას ცხრა წლის „გაუპუტკნული“. მაგრამ „ვაშლლოყებიანი“,შავთვალწარბა და თეთრ – წითური გლეხის ვაჟი ტყეში შევიდა ფიჩხის „მოსახიკად“ (შესაგროვებლად), მოხიკა შეაგროვა) კიდეც, ერთს ადგილს დააგროვა და მერმე … მერმე კაცმა არ იცის, სად წავიდა სადაური, სად აღეფხვრა საღით ძირი. იციან მხოლოდ, რომ ცას არ აუტაცნია, ქვესკნელს არ ჩაუყლაპავს, წყალს არ წაუღია და ნადირს არ შეუჭამია. ის ერთი ხმა, რომელსაც ერისას უწოდებენ და ღვთისას უდრიან ,ასე მოგახსენებთ, რომ იგი ტყვედ გაჰყიდესო! ტყვედ თუ გაჰყიდეს, მაშინ არ იქნება გასაკვირველი, თუ რატომ ვერ მიაკვლია ამ საარაკო შემთხვევის მსხვერპლის კვალს ადგილობრივმა გამგეობამ: ამგვარ შემთხვევაში თავდაპირველ გამოსაძიებლად ლეკოკია საჭირო და არა ყბაში ტყაპასანის წყალობით წინ წაწეული …”.

„ყბაში ტყაპასანის წყალობით” არა, მაგრამ ჩვენც წავიწიოთ წინ…

თავად ილია ჭყონიას მოსაზრება მინდა გაგაცნოთ „დროების” დახურვასთან დაკავშირებით, რისთვისაც ჟურნალ “მნათობში” (ჟურნალი მნათობი N8-9 აგვისტო-სექტემბერი 1928) გამოქვეყნებული სტატიის „ჩემი დღე და სოფელი“ გასხენება მოგვიწევს.

„1885 წ. მთავარ-მართებლის დონდუკოვ-კორსაკოვის მიზეზით დახურეს გაზეთი „დროება“ და მით მარჯვენა ხელი მოჰკვეთეს ივ. მაჩაბლის გავლენას და მოღვაწეობას. – უშუალო მიზეზი გაზეთის დახურვისა იყო ორი ფელეტონი: ერთი თვით ივ. მაჩაბლის და მეორე ამ პწკრების დამწერის. – პირველში მაშინდელი მეფის ნაცვალი დონდუკოვ-კორძrms :19ი და ხშირათ პროვინციებში საქეიფოთ მიმოსვლის მოყვარული ალეგორიუITifდ გამოყვანილი იყო დათვად, რომელიც ეწვევა შუა ბაზარს, სადაც შეივლის თაფლის კასრებით სავსე ბინებში, სტეხს კასრებს და სვლეპს თაფლს რამდენსაც შესძლებს.

მეორე ფელეტონში გამოყვანილი იყო ოზურგეთის პოლიცია—მაზრის უფროსი— ხოჯად, ხოლო მისი პრისტავი — მოლად.

– პირველმა აალაპარაკა მთელი ტფილისი და შემდეგ მთელი საქართველოც, ხოლო მეორემ ოზურგეთი გურიანად“

რაც შეეხება ილია ჭყონიას ბიოგრაფიას, დაინტერესებული მკითხველი საქართველოს პარლამენტის ეროვნული ბიბლიოთეკის ბიოგრაფიული ლექსიკონიდან და ვიკი-ენციკლოპედია „ბიბლიოვიკიდან“ გაეცნობა.

საინტერესო ბიოგრაფიის კაცია, მენდეთ!

ავტორი: გიორგი კილაძე

ამბავი არა მხოლოდ ლევან, პეტრე და იაკობ ზუბალაშვილების სახალხო სახლთან დაარსებული სამკითხველოსა

1906 წელს ქშწკგ საზოგადოების ისტორიაში უპრეცენდენტო ამბავი მოხდა. სწორედ ამ წელს ძმები ზუბალაშვილები საზოგადოების საპატიო წევრად აირჩიეს.

თავად ფაქტი კიდევ ერთი რამითაა განსაკუთრებული, მოყოლებული 1880 წლიდან, როდესაც პირველი საპატიო წევრი იქნა არჩეული, არ ყოფილა შემთხვევა, როცა არა თუ ძმები, არამედ სამი წევრი (გამონაკლისია 1896 და 1904 წ.წ., აქვე შეგახსენებთ, 1896 წელს იყვნენ არჩეულნი: ილია, აკაკი და ეპისკოპოსი ალექსანდრე ოქროპირიძე; რაც შეეხება 1904 წელს ამაზე მოგვიანებით ვისაუბრებთ.) აერჩიოთ.

და მაინც რამდენი იყო ძმა ქშწკგ საზოგადოების საპატიო წევრი?

სამი?

იქნებ ოთხი?

მოდით, ამაზე კიდევ უფრო მოგვიანებით ვისაუბროთ… ახლა კი ლირიკულად გადავუხვევ კიდევ ერთხელ…

ძმები ზუბალაშვილების შესახებ პირველად მამამ მიამბო. კარგად მახსოვს რუსთაველიდან მარჯანიშვილისკენ მივდიოდით. მარჯანიშვილის თეატრს რომ ჩავუარეთ, თეატრის უზომოდ მოყვარულმა მამამ შემაჩერა და მითხრა: „გიო, ეს შენობა ძმებმა ზუბალაშვილებმა ააშენეს და ქალაქს საჩუქრად გადასცესო”.

წარმოგიდგენიათ რა დაემართა 12 წლის ბიჭს, რომელსაც უნდა გაეაზრებინა ჯერ ამოდენა შენობის საკუთარი სახსრებით აშენება და მერე ქალაქისთვის უფულოდ გადაცემა?!

მე ვერაფრით წარმოვიდგინე.

შენობას კიდევ ერთხელ შევავლე თვალი და ნაბიჯი გადავდგი.

მამაც ჩემთან ერთად დაიძრა. ზუბალაშვილებზე საუბარი არ გაუგრძელებია, ბევრი ამბავი თუ ისტორია მოჰყვა, რაღაცნაირად, თითქოს ამბიდან ამბავზე, ისტორიიდან ისტორიაზე ზუსტად ისე გადადიოდა, როგორც მე ჩემს წიგნში. უჩვეულო თხრობა იყო მამისთვის და მაინც ძალზე საინტერესო.

ბევრი ისტორიიდან ცოტაღა მახსოვს…

ერთი რომ არ ვთქვა ვერაფრით ვახერხებ: „მარჯანიშვილმა მარჯანიშვილის თეატრი ქუთაისში დაარსა და მერე მთელი თეატრი აქ გადმოვიდა”. – თქვა მამამ და ნაბიჯს აუჩქარა.

მე რატომღაც უკან მოვიხედე და კიდევ ერთხელ შევავლე თვალი თეატრის შენობას.

მამას ძალიან უყვარდა ქუთაისი…

ჩემი მთელი ახალგაზრდობაა -ამბობდა ხშირად და  ბევრს ჰყვებოდა ქუთაისზე, განსაკუთრებით სიცოცხლის უკანასკნელ წლებში.., ვუსმენდი და  გარდაცვალებიდან ორიოდე წლის შემდეგ ძველი ქუთაისი ფეხით შემოვიარე!

თბილისში ვბრუნდები და გაზეთ „ივერიის “1905 წ. 25 მაისის 84-ე ნომრის გვერდზე, სტატიაში „ახირებული მოთხოვნა” ვკითხულობ:

„ქალაქის საბჭომ 19 მაისის კრებაზე, სხვათა შორის, განიხილა ცნობილ ქველმოქმედ ძმათა ზუბალაშვილების წინადადება — მიიღოს ქალაქმა განსვენებულის კონსტანტინე ზუბალაშვილის სახელობაზე აგებული სახალხო სახლი—თეატრი.

ხსენებული უზარმაზარი შენობა ზუბალაშვილებს დასჯდომიათ 300,000 მან. და ეგოდენ ძვირფასი სახალხო განძი, კულტურული ტაძარი გრძნობა-გონების განვითარებისათვის, ქველმოქმედ ზუბალაშვილებმა ქალაქ ტფილისს უფეშქაშეს.

ქალაქის საბჭოს უდიდეს მადლობის მეტი რაღა ეთქმოდა, მაგრამ დახე ადამიანის უმადურობას… თურმე, ნუ იტყვით, საბჭოს არაფრად ეჭაშნიკა ზუბალაშვილის ყოვლად მართებული ორგანიზაცია სახალხო სახლის მართვა-გამგეობისა.

საქმე ის არის, რომ ზუბალაშვილები საჭიროდ და სამართლიანად სცნობენ, რომ ხსენებულ სახლს განაგებდეს ქალაქის მოურავის თავმჯდომარეობით განსაკუთრებული კომიტეტი, რომლის წევრებადაც მოწვეულ იქმნებიან ქალაქის საბჭოს ერთი წარმომადგენელი, სომხურ და ქართულ დრამატიულ საზოგადოებათა მიერ ქალაქის ხმოსნებში არჩეული თითო კაცი, სიფხიზლისა და სახალხო კითხვების საზოგადოებათა თითო კაცი და ერთიც თვით ზუბალაშვილებისაგან დანიშნული წევრი.

ამ ექვსმა დაწესებულებამ კანდიდატები უნდა დაასახელოს, ხოლო საბჭო ამტკიცებს კომიტეტის წევრთ. ყოველ ორი წლის შემდეგ კომიტეტის წევრნი იცვლებიან. საბჭოვე ამტკიცებს ხარჯთ-აღრიცხვას, ხოლო ყოველივე შემოსავალი ქალაქის საკუთრებას შეადგენს.

როგორც მკითხველი ხედავს  ამაზე უფრო ხელსაყრელი პირობა ქალაქისათვის წარმოუდგენელიც არის. მესამედ მილიონად ღირებულ ქონებას გთავაზობენ და ამ ქონების და მის შემოსავლის სრული ბატონ-პატრონი და ბრძანებელი შენა ხარ! მეტი რაღა გინდა? – მაგრამ… მაგარი ის არის, რომ კაცის თვალი ხარბიაო, ნათქვამია, და ჩვენი ქალაქის საბჭოს თვალი ხომ ნამეტნავად: რამდენი წევრიც სხვადასხვა დაწესებულებებს ეყოლება, იმდენი წევრი, საბჭოსაც უნდა ჰყავდესო, გაიძახოდნენ ჩვენი ქალაქის მადა-აშლილი „მამები“ და კიდევაც ასეთი დადგენილება მიიღეს.

მერე რადაო? იმად, რომ საბჭომ ჩვეულებრივი „ნათლიმამობა“ გაუწიოს ხოლმე „ახლო პირებს“, რომელნიც, უეჭველია, „ხარჯთ-აღრიცხვას გაამართლებენ“… „ ჩვენ ძალიან ვეჭვობთ, რომ ასეთის ახირებულ სურვილით, ცალმხრივის და შეუფერებელ ნდომით ძმათა ზუბალაშვილებს შეაცვლევინონ ყოვლად მართებული და დიაღაც კანონიერი წინადადება.”

სტატიას ხელს აწერს „სცენის მოყვარე.”, რომელიც ვალერიან გუნიას ფსევდონიმი გახლავთ.

დროა, სტეფანე ზუბალაშვილის ბიოგრაფიიდან ერთი არცთუ ვრცელ ამონარიდი მოვიყვანო… მეტად საინტერესო ფაქტზე მოგვიწევს ფიქრი, განსაკუთრებით კოლეგებო…

ამასთან, ეჭვი რომ არ შეგეპაროთ ნათქვამის სისწორეში ნათქვამს ბმულსაც ვურთავ…

„1906 წელს ქართველთა შორის წერა-კითხვის გამავრცელებელმა საზოგადოებამ იაკობ, ლევან, პეტრე და სტეფანე (გარდაცვალების შემდეგ) ზუბალაშვილები საზოგადოების საპატიო წევრებად აირჩია, ხოლო 1912 წელს ოთხივე ძმა ქალაქ თბილისის საპატიო მოქალაქეები გახდნენ. (http://www.nplg.gov.ge/bios/ka/00018128/) “

ასე რომ, კიდევ უფრო უპრეცენდენტო ამბავთან გვაქვს საქმე!

კიდევ ერთი კითხვაც და სახალხო სახლთან დაარსებული სამკითხველოზეც ვიტყვი რამდენიმე სიტყვას…

კითხვა ასეთია…

სულ რამდენი საპატიო წევრი ჰყავდა ქშწკგ საზოგადოებას?

23?

იქნებ 24 და მე ამის შესახებ არაფერი ვიცი…

აი, დაპირებულ სახალხო სახლთან დაარსებულ სამკითხველოზე საუბრის დრო რომ მოვიდა დანამდვილებით ვიცი.

ვიცი  და ამიტომ, ჩემგან ბევრჯერ ნახსენებ „საბიბლიოთეკო საქნე საქართველოს“ 305-ე გვერდზე გადავინაცვლებ და საინტერესო ინფორმაციას სათქვენოდაც წავიკითხავ:

„წ.-კ. საზოგადოების ნაძალადევისა და პუშკინის სახელობის ბიბლიოთეკის შემდეგ ყველაზე ღირსშესანიშნავი 1909 წელს ძმების ლევან, პეტრე და იაკობ ზუბალაშვილების სახალხო სახლთან დაარსებული სამკითხველო იყო. ძმების ზუბალაშვილების სახალხო სახლი ქალაქის ერთ-ერთ ცენტრალურ ადგილას მდებარეობდა (ამჟამად კ. მარჯანიშვილის სახ. თეატრი), რომლის მიზანი იყო სხვადასხვა სანახაობითი საქმიანობის წარმოება და კულტმასობრივი ღონისძიებათა გამართვა ქალაქის მოსახლეობის ფართო ფენებისათვის. ამდენად, ბიბლიოთეკა აქ ერთგვარად წამყვან როლს თამაშობდა და მას განსაკუთრებულ ყურადღებასაც უთმობდნენ.

გახსნის მომენტისათვის ბიბლიოთეკაში სულ 3438 წიგნი იყო. იგი დროთა განმავლობაში იზრდებოდა და 1917 წლისათვის მისმა ფონდმა 13024-ს მიაღწია. აქ თავს იყრიდა როგორც ქალაქის დაბალი ფენების წარმომადგენლები, ისე საშუალო ინტელიგენცია. იგი კარგი საშუალება იყო რევოლუციურად განწყობილი პირების შეხვედრებისა და თავშეყრისათვის.

ამ ბიბლიოთეკის ფონდის მრავალფეროვნებასა და სიმდიდრეზე, მუშაობის მაღალ კულტურაზე მეტყველებს ის ორი კატალოგი, რომელიც 1910 (Систематический каталог Публичной библиотеки городское го народного дома, им. К. Я. Зубалова. Тб., 1910.) და 1916 (Систематический каталог Публичной библиотеки городского народного дома им. К. Я. З убалова. Тб., 1916) წლებში იქნა გამოცემული ბიბლიოთეკის მიერ.“

ავტორი : გიორგი კილაძე

ამბავი „ეტნოგრაფიული განხილვა ძველთა და ახალთა კაპადოკიის ან ჭანეთის მკვიდრთა მოსახლეთა“ გაციფრულებისა და გარდაცვლილი ორი არაჩვეულებრივი კოლეგის გახსენებისა

ამბავი შორიდან, პატარა, მაგრამ მნიშვნელობანი  წერილიდან ერთი ამონარიდის  გაცნობით უნდა დავიწყო და ვიდრე დავიწყებდე წერილის ავტორიც და ადრესატის უნდა გავიხსენო მე და გავახსენო მკითხველს.

წერილის  ავტორი ილია ჭავჭავაძეა…

ადრესატი – ვასილ მაჩაბელი

დაწერის თარიღი  – 1877 წლის 10 მარტი

„…ჩვენი დავით იესეს ძე ჩუბინოვი ნახე. გაზეთი მოვართვი, როგორც ჩვენს უხუცესს მწიგნობარსა. ჰსთხოვე ჩემ მაგიერ, ლაზისტანზედ რომ რუსულად ნაწერი აქვს, გამომიგზავნოს, მე თვითო ვჰსთარგმნი და ისე დავბეჭდავ. შენი ჭირიმე, ამ წიგნის მიღებისვე უმალ მიდი და ჩემ მაგიერ ჰსთხოვე, მალე გამომიგზავნოს. დაპირებულიც არის…“.

სიმართლე გითხრათ არ ვიცი, დაპირებული  ვასილ მაჩაბლის ჩარევის შემდეგ ასრულდა თუ მანამდე, მაგრამ ფაქტია, გაივლის სულ  რამდენიმე თვე და 1877 ივნისში ხსენებული „ნაწერი“ (დავით ჩუბინაშვილის ნარკვევი „ეტნოგრაფიული განხილვა ძველთა და ახალთა კაპადოკიის ან ჭანეთის მკვიდრთა მოსახლეთა“) პეტერბურგიდან თბილისში გამოგზავნილიცაა, თარგმნილი და პირველი ნაწილი გაზეთ  „ივერიის“ მეთოთხმეტე ნომერში დაბეჭდილიც და გავრცელებულიც და შეიძლება კი ვცები მაგრამ… თუ სამეცნიერო წრეებს არ ჩავთვლით დასავიწყებლად გამეტებულიც…

სიტყვაზე მენდეთ, ხსენებული წიგნის გაციფრულების საქმე რომ წამოვიწყე ცოტამ თუ იცოდა ხსენებული ნარკვევის არსებობა, წაკითხვაზე არაფერს ვამბობ… ერთი-ორი თუ იქნებოდა დასტურ ვამბობ!

დასტურ ვამბობ იმასაც, რომ  2019 წელს,  საქართველო, მთელი თუ არა, გარკვეული ნაწილი ქშწკგ საზოგადოების 140 წლის იუბილესთვის ემზადება. არც საქართველოს პარლამენტის ეროვნული ბიბლიოთეკა/National Library of Georgia გახლდათ გამონაკლისი გარკვეული ნაწილთა შორის. სამეცნიერო-პრაქტიკულ, ხაზს ვუსვამ, სამეცნიერო-პრაქტიკულ და არა, მხოლოდ სამეცნიერო, კონფერენციის ორგანიზება სულით, გულით და კიდევ თუ რამით შიძლება ბიბლიოთეკარმა, ჩვენმა კოლეგამ ბატონმა გურამ თაყნიაშვილმა ითავა. ითავა და საქმესაც ბოლომდე მიიყვანდა (ბატონი გურამი და ბოლომდე არ მიყვანილი საქმე?!) რომ არა მოულოდნელი გარდაცვალება.

გადაუჭარბებლად ვამბობ, მართლაც საოცარი კაცი ბრძანდებოდა ბატონი გურამი, დარწმუნებული ვარ მსგავს კაცებზე დაკვირვებამ ათქმევინა ილიას „მხოლოდ დიდ-ბუნებიანთა კაცთა თვისებაა ერთხელ რწმენილი და აღიარებული გაიხადონ თავის სიცოცხლის საგნად და მის ქვეშ დაუგონ თავისი ცხოვრება, და თუ საჭიროება მოითხოვს, შესწირონ თავი თვისიცა, ნიშნად იმისა, რომ ჭეშმარიტება მეტად უღირს, ვიდრე საკუთარი თავი და საკუთარი სიცოცხლე.“

სწორედ ასეთ კაცზე ვსაუბრობ ახლა და კიდევ ერთხელ ვიმეორებ საოცარი კაცი ბრძანდებოდა ბატონი გურამი,(არ დამავიწყდეს გითხრათ, დიდხანს და ბუნებრივია, იმხანადაც ბიბლიოთეკათმცოდნეობისა და სტანდარტების განყოფილებას ხელმძღვანელობდა, ჟურნალ “საქართველოს ბიბლიოთეკის” მთავარი რედაქტორის მოადგილეც იყო ამავდროულად.)

ეგ. იყო ყველაფერი ახლისა და პროგრესულის ამთვისებელ-გამზიარებელი ტელეფონს ფაქტობრივად არ იყენებდა… როგორც ახლა ვამბობთ,  პირადი კომუნიკაცია ერჩივნა საქმის დასაწყებად. არ დაიზარა (სიზარმაცე და ბატონი გურამი?!), სამუშაო სივრცეში თავად მეწვია და კონფერენციაში მონაწილეობა შემომთავაზა, სიამოვნებით დავთანხმდი ( ბატონი გურამისთვის უარი თქმა?!). თემის სათაურიც “ქშწკგ საზოგადოების საპატიო წევრები მ. მამარდაშვილის სახელობის ციფრული კოლექციებში,” იქვე შევუთანხმე და სპეციალური ქვეკოლექციის “ქშწკგ საზოგადოების საპატიო წევრების” სახელდახელო ვერბალური მოდელი კონტურის მოვუხაზე.

შევატყვე „მაგრად ესიამოვნა”…

დროა, კოლექციაზეც ვთქვათ რამდენიმე სიტყვა..

ქშწკგ საზოგადოებას სულ 26 საპატიო წევრი ჰყავდა, და მათი დიდ უმრავლესობა მწერალი გახლდათ. გადავწყვიტე  სულ ახლახან ხსენებულ ქვეკოლექციაში საპატიო წევრების ნაწარმოებები გამეთავსებინა. არა, არ მოგესმათ, უნდა „გამეთავსებინა“ .. მხოლოდ და მხოლოდ მე უნდა „გამეთავსებინა“.   ქვეკოლექციის შექმნა და მასში ბიოგრაფიების,  ნაწარმოებების განთავსება ორ ეტაპად  ჩავიფიქრე.  პირველ ეტაპზე მე თავად შევარჩევდი ნაწარმოებებს, მეორე ეტაპზე – მკითხველი შეარჩევდა, რომ იტყვიან არც მე და არც ჩემი რომელიმე კოლეგა „არაფერ შუაში იქნებოდა“.

პირველი ეტაპი, დავით ჩუბინაშვილით ზემოთ ხსენებულ ინარკვევით დავიწყე… არ დაგავიწყდეთ,  სწორედ დავით ჩუბინაშვილით იწყება “ქართველთა შორის წერა-კითხვის გამავრცელებელი საზოგადოების საპატიო წევრების” ბაზა ეროვნული ბიბლიოთეკაში და სწორედ დიდი მეცნიერია საზოგადოების პირველი საპატიო წევრი!

პირველი საპატიო წევრის ბიოგრაფიაც მინდა გავახსენო მკითხველს. გასახსენებლად შორს წასვლა როდი მომიწევს – ეროვნული ბიბლიოთეკის ბიოგრაფიული ლექსიკონს  მივაკითხავ.

მივაკითხავ და  ბიოგრაფიულიმონაცემებთან ერთად  ბიბლიოგრაფიასაც გავეცნობი და

აქ მოვიტან:

ჩემს მიერ ხაზგასმული რუსულ ენაზე შეიქმნილი ნარკვევი, როგორც უკვე ვთქვი ილიამ

 თარგმნა და დაბეჭდა…

ჩემი გარდაცვლილი კოლეგის, ქალბატონ ჟანას ჟანა ქვათაძე გახსენების დროა!

დროა, რადგამ ქალბატონ ჟანას აქვს ლომის წილი “ეტნოგრაფიული განხილვა ძველთა და ახალთა კაბადოკიის ან ჭანეთის მკვიდრთა მოსახლეთა (ავტორი). – თბილისი, 1877. – 48გვ.” დოკუმენტურ. ფაილად გაციფრულების საქმეში!

ყველაფერი ეროვნული ბიბლიოთეკის ბიბლიოთეკათშორისი აბონიმენტის განყოფილებაში ჩემი სატელეფონო ზარით დაიწყო, ციფრული ბიბლიოთეკა ივერიელი / Iverieli Digital-სა და ფონდების კონსერვაციისა და რესტავრაციის განყოფილებაში გაგრძელდა და ქართველოლოგიის განყოფილება Department of Kartvelology-ში დაგვირგვინდა.

სწორედ ქართელოლოგიის განყოფილების უფროსი ბრძანდებოდა იმხანად ქალბატონი ჟანა და სხვებს კი არ მოუყოლიათ, თავად ვნახე როგორ აკეთებდა წიგნის კორექტურას თავად!

ნათელი და სანთელი კოლეგებო!!!

p.s

ქალბატონ ჟანაზე საუბრისას, კიდევ ერთხელ გამახსენდა ილიას ნათქვამი…

ავტორი: გიორგი კილაძე